ABD Başkanı Donald Trump ise pazar günü FOX News’e verdiği mülakatta, barışçıl bir şekilde ilerlemeyi kabul etmeleri halinde İran’a yönelik yaptırımların kaldırılabileceğini belirtti: “Yaptırımlarımız var. Ancak yapmaları gerekeni yaparlarsa, barışçıl olabilirlerse ve bize daha fazla zarar vermeyeceklerini gösterirlerse, yaptırımları kaldırırım ve bu büyük bir fark yaratır,” dedi.
Görüşme sırasında Trump gazetecilere, müzakereler sırasında İran’ın uranyum zenginleştirme talebini, “Bunun olmasına izin vermezdim,” diyerek geri çevirdiğini, ardından da İran’ın nükleer tesisinin bombalanmasını “İran nükleer silaha sahip olamaz ve sahip olmalarına haftalar kalmıştı” diyerek gerekçelendirdiğini söyledi.
22 Haziran’da ABD, İsrail ile birlikte Fordo, Natanz ve İsfahan olmak üzere İran’ın üç nükleer tesisine birden saldırı düzenledi. Trump tesislerin “tamamen yok edildiğini” ve saldırıların İran’ın nükleer programını “onlarca yıl” geriye götürdüğünü ifade etmişti.
Ancak Grossi cumartesi günü CBS News’e verdiği demeçte, “Ellerindeki kapasite mevcut. Diyebilirim ki, birkaç ay içinde birkaç santrifüj kademesini döndürüp zenginleştirilmiş uranyum üretebilirler.”
“Ancak dediğim gibi, açık konuşmak gerekirse, her şeyin ortadan kalktığını ve orada hiçbir şey olmadığını iddia edemeyiz.”
Saldırıların yol açtığı hasarın boyutları konusunda farklı görüşler
25 Haziran’da Pentagon’dan sızan bir ön değerlendirme de İran’ın nükleer programının muhtemelen sadece birkaç ay geriye gittiğini ortaya koydu. Raporun ortaya çıkmasının ardından ABD Başkanı Donald Trump gazetecileri, İran’ın bombalanmasına ilişkin kendi söylemiyle çelişen raporu kimin sızdırdığını açıklamaya zorlamakla tehdit etti.
Öte yandan, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney saldırıların kayda değer bir sonuç vermediğini söylerken, Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi de “aşırı ve ciddi” hasar verildiğini belirtti.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Grossi hasar gören tesisleri incelemek için talepte bulundu ancak Tahran bu talebi reddetti ve çarşamba günü İran’a yönelik saldırıları kınamadığı için İsrail ve ABD’nin yanında yer almakla suçladığı UAEA ile ilişkilerini askıya alma kararı aldı.
Ancak Grossi, UAEA’nın Tahran ile ilişkilerini yeniden inşa edebileceği konusunda umutlu olmaya devam ediyor. Cumartesi günü yaptığı açıklamada, “İran’la oturup bu konuyu incelemeliyim çünkü günün sonunda, askeri saldırılardan sonra, uzun süreli bir çözüm bulmamız gerekecek ve bu da diplomatik bir çözümden başka bir şey olamaz,” dedi.
2015 yılında İran ve dünya güçleri arasında varılan nükleer anlaşma Tahran’ın uranyumu sivil nükleer kullanım için belirlenen sınır olan yüzde 3,67 saflığın üzerinde zenginleştirmesini ve Fordo tesisinde 2030 yılına kadar zenginleştirme yapmasını yasaklıyordu.
Nükleer programının barışçıl olduğu konusunda her zaman ısrar eden İran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’nı (NPT) imzalamış olup UAEA denetimlerine tabi olmak zorunda.
Ancak 2018’de Trump, İran’ın nükleer silaha giden yolunu engellemek için yeterince çaba göstermediğini söyleyerek ABD’yi anlaşmadan çekti ve Amerikan yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koydu.
Buna karşılık İsrail NPT’nin bir parçası değil ve Tel Aviv nükleer silaha sahip olup olmadığını hiçbir zaman açıklamamış olsa da Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne göre ülkenin en az 80 nükleer silaha sahip olduğu tahmin ediliyor.
İsrail, İran’ın nükleer silah yapmaya yakın olduğunu iddia ederek 13 Haziran’da İran’a saldırmaya başladı.
12 gün süren savaşın ardından İran ve İsrail ateşkes konusunda anlaştı ancak Trump, istihbaratın İran’ın uranyum zenginleştirmesinin endişe verici seviyelere ulaştığına dair yeterli kanıt bulması halinde İran’ı yeniden bombalamayı “kesinlikle” düşüneceğini ifade etti.
