BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
FBI, Çarşamba günü Utah’taki bir üniversite etkinliğinde vurularak öldürülen sağcı aktivist Charlie Kirk’in öldürülmesinde kullanılan tüfeğin ele geçirildiğini açıkladı. Firari durumda olan şüphelinin “üniversite çağında göründüğünü” belirttiler ve “ilgilenen kişi” olarak tanımlanan birinin fotoğrafını yayımladılar. Amerika Başkanı Donald Trump, Kirk’ün öldürülmesinden “radikal solun söylemini” sorumlu tuttu.
Britanya Başbakanı Sir Keir Starmer, Peter Mandelson’ı Amerika büyükelçiliği görevinden aldı. Mandelson’un yardımcısı James Roscoe, geçici olarak yerine atandı. Jeffrey Epstein ile (2008’de reşit olmayan biriyle seks istemekten hüküm giymiş ölü Amerikalı bir pedofil) dostluğunun mahkûmiyet sonrası da sürdüğünü gösteren e-postaların ortaya çıkmasının ardından Mandelson üzerindeki istifa baskısı artmıştı. Görevden alınması, Trump’ın Britanya’ya yapacağı devlet ziyaretinden birkaç gün öncesine denk geldi.
Belarus, Trump’ın çağrısının ardından farklı uyruklardan 50’den fazla siyasi mahkûmu serbest bıraktı. Bu, ülkenin diktatörü Aleksandr Lukaşenko’nun bugüne kadarki en büyük af kararı oldu. Karşılığında Amerika, Belarus’un ulusal havayolu şirketine yönelik yaptırımları kaldırarak Boeing uçakları için yedek parça satın almasına izin verecek. Trump geçen ay Belarus’a 1.000’den fazla mahkûmu serbest bırakması çağrısında bulunmuştu.
Nepal’de devam eden şiddetli protestolar sırasında ülke genelindeki hapishanelerden en az 13.000 mahkûm kaçtı. Pazartesi günü gençler öncülüğünde başlayan hükümet karşıtı gösterilerde en az sekiz mahkûm güvenlik güçleriyle yaşanan çatışmalarda öldü. Sosyal medya yasağının yol açtığı bu protestolar nedeniyle Nepal başbakanı hafta başında istifa etmişti.
Gürcistan’daki bir batarya fabrikasında Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza yetkililerince gözaltına alınan 300’den fazla Güney Koreli işçiyi ülkelerine götürecek uçuş ertelendi. İşçilerin kelepçelenip kelepçelenmeyeceğine dair tartışma kalkışı engelledi. Trump’ın işçilerin Amerikalıları eğitmek için kalabileceği yönündeki teklifi de gecikmeye yol açtı. İşçilerin Perşembe günü yola çıkması bekleniyor.
Brezilya Federal Yüksek Mahkemesi’nde bir yargıç, eski başkan Jair Bolsonaro’yu 2022 seçimlerini kaybettikten sonra darbe girişiminde bulunmakla suçlayan davada, iki meslektaşının aksine beraat yönünde oy verdi. Yargıç Luiz Fux’un bu kararı temyiz ihtimalini artırıyor. Daha önce iki yargıç, aşırı sağcı liderin mahkûmiyetinden yana oy kullanmıştı. Kalan iki yargıcın bu hafta karar vermesi bekleniyor.
Arnavutluk, devlet ihalelerini yürütmek için yapay zekâ botunu görevlendirdi. “Diella” (Arnavutçada “güneş” anlamına geliyor) adlı yeni “kabine üyesi”, tüm kamu ihalelerini yönetecek ve sonuçlandıracak. Başbakan Edi Rama, Diella’nın Arnavutluk’u “kamu ihalelerinin %100 yolsuzluktan arındığı” bir ülke haline getireceğini söyledi. Rama Temmuz ayında bir gün yapay zekâ başbakan fikrini de dile getirmişti.
Japonya ve Filipinler Çin’i caydırmaya çalışıyor
Japonya ile Filipinler arasındaki karşılıklı erişim anlaşması (Reciprocal Access Agreement – RAA) Perşembe günü yürürlüğe girdi. Bu anlaşma, iki ülkenin silahlı kuvvetlerine birbirlerinin topraklarına giriş hakkı tanıyor. Amerika ve Avustralya ile birlikte kurulan benzer anlaşmalar ağının son halkası olan bu düzenlemenin amacı: Çin’i, Pasifik’in tartışmalı bölgelerindeki iddialarını dayatmak için savaş çıkarmaktan ve nihayetinde Tayvan’ı hedef almaktan caydırmak.
Çin, hâlihazırda Japonya ve Filipinler ile ihtilaflı sularda silahsız, gri bölge çatışmalarına giriyor. Çin kuvvetleri, yabancı gemileri uzaklaştırmak için ölümcül silahlar yerine gözdağı yöntemleri kullanıyor. RAA, Japon ve Filipin kuvvetlerinin ortak devriyelerini kolaylaştırarak bir caydırıcı işlev görebilir. Filipinli subaylar, Amerikan, Avustralya, Japon, Filipin ya da diğer dost donanmalardan oluşan gruplar tartışmalı bölgelerde devriye yaptığında, Çin kuvvetlerinin çevrede daha az saldırgan davrandığını gözlemlediklerini belirtiyor.
Gümrük vergileri Amerika’da enflasyonu körüklüyor
Donald Trump’ın gümrük vergilerini keskin biçimde artırma planını açıklamasının üzerinden beş ay geçti; bu vergiler artık Amerikalıların mağazalarda ödediği fiyatları yükseltiyor. Perşembe günü açıklanan verilere göre yıllık enflasyon oranı Temmuz’daki %2,7’den Ağustos’ta %2,9’a çıktı. Gıda ve enerji gibi oynak kalemleri dışlayan çekirdek enflasyon ise %3,1’de sabit kaldı.
Trump’ın ikinci döneminin ilk aylarında enflasyon, 2021’den bu yana erişilemeyen %2’lik Fed hedefine neredeyse yaklaşmıştı. Şimdi ise işletmelerin gümrük vergilerinin maliyetini tüketicilere yansıttığı anlaşılıyor. Bu durum, Fed’in gelecek hafta para politikası toplantısında faiz indirimi yapıp yapmamayı tartışırken ikilem yaratıyor. Merkez bankası, yükselen enflasyon ile zayıflayan işgücü piyasası arasında denge kurmaya çalışıyor.
ECB faizleri sabit tuttu
Yaz tatilinden sonraki ilk toplantı, Avrupa Merkez Bankası (ECB) için kolay geçeceğe benziyordu. Perşembe günü üst düzey yöneticiler, ekonomiyi, finansal koşulları ve enflasyonu değerlendirmek ve politika faizini %2’den %1,75’e indirip indirmemeye karar vermek üzere bir araya geldi. Karar: faizler sabit bırakıldı.
ECB’nin temel amacı—enflasyonu %2 seviyesinde tutmak—hedefe yakın görünüyor. Ağustos’ta yıllık enflasyon %2,1, önceki iki ayda ise %2 olmuştu; bu da bankacıların dikkatini ekonomik büyüme sorununa çevirmesine yetecek kadar düşük. Bazı iyileşme işaretleri de var. İmalat sektöründeki güven göstergeleri, Amerikan tarifelerine rağmen nihayet büyümeye işaret ediyor. Ancak özellikle Almanya’daki büyük savunma ve altyapı harcaması vaatlerinin ekonomiye yansıması zaman alacak. Silahlar ve inşaat projeleri hayata geçmeden önce ECB’nin başka bir faiz indirimiyle ekonomiye yardımcı olması gerekebilir.
Adobe yapay zekâya ayak uydurabilecek mi?
Amerikalı yaratıcı yazılımlar üreticisi Adobe, yapay zekâ çılgınlığı içinde geri planda kalma riskiyle karşı karşıya. Yeni teknoloji, firmanın dijital düzenleme araçlarının rekabet gücünü sorgulatıyor ve başlıca müşteri kitlesi olan grafik tasarımcıların işlerini kaybetme tehlikesi yaratıyor. Adobe’nin hisse fiyatı geçen yıl %39 düştü; şirket Perşembe günü üçüncü çeyrek kazançlarını açıklayacak.
Firma ürünlerine yapay zekâyı entegre etmeye çalışıyor, ancak yatırımcılar girişimcilerin onu solladığından şikâyetçi. OpenAI, Şubat ayında yapay zekâ ile video üreten aracını piyasaya sürdü; o sırada Adobe’nin kendi ürünü Firefly Video hâlâ test aşamasındaydı. Şirket ayrıca akıllı telefonlarda kolayca kullanılabilen Canva ve CapCut gibi tasarım uygulamalarından da rekabet görüyor. Adobe, Eylül ayında video düzenleyicisi Premiere’i iPhone’larda kullanılabilir hale getireceğini duyurdu. Ancak ürkek yatırımcıların, Adobe’nin yapay zekâ çağında “kesip yapıştırabileceğine” ikna olmaları için daha fazlasına ihtiyaç var.
Amerika’nın anayasal çıkmazı
Donald Trump, Amerika’yı yeniden şekillendirme arayışında henüz anayasayı değiştirmeyi denemedi. Belki de bu akıllıca bir tercih. 1789’dan bu yana önerilen yaklaşık 12.000 değişiklikten yalnızca 27’si onaylandı. Perşembe günü yayımlanan We the People adlı kitabında Jill Lepore, Amerika’nın anayasasının artık değiştirilemeyecek kadar zor hale geldiğini savunuyor. Tarihçi, Thomas Jefferson’ın her 19 yılda bir anayasa kurultayları yapılmasını istediğini, çünkü bir kuşağın diğerini bağlama hakkından şüphe ettiğini hatırlatıyor. Ancak anayasanın kurucuları, değişikliği çok daha zorlaştıran James Madison’ın karşı teklifini kabul etti. Beşinci Madde’ye göre bunun için Kongre’nin her iki kanadında üçte iki çoğunluk ve eyaletlerin dörtte üçünün onayı gerekiyor.
Son anlamlı değişiklik 1971’de oy verme yaşını düşürmüştü. We the People, Amerika’nın anayasal çıkmazının mevcut siyasi çatışmalara nasıl katkıda bulunduğuna yalnızca kısaca değinse de, bir onarım yol haritası sunmuyor. Ama Amerikalıların cumhuriyetlerini yeniden tasarlama çabalarının—bazen başarısız da olsalar—çarpıcı bir kroniğini ortaya koyuyor.
