Washington’ın Lukoil ve Rosneft’e yönelik son yaptırım paketi, petrol piyasasında alışılmışın ötesinde bir türbülans yarattı. Rus varili Brent’e karşı 2023’ten bu yana görülen en sert iskontoya gerile...
Washington’ın Lukoil ve Rosneft’e yönelik son yaptırım paketi, petrol piyasasında alışılmışın ötesinde bir türbülans yarattı. Rus varili Brent’e karşı 2023’ten bu yana görülen en sert iskontoya gerilerken, alıcıların çekinmesi piyasayı anında kilitledi. ABD’nin “ikincil yaptırım” uyarısı, sadece yaptırım listesindeki şirketleri değil, onlarla çalışanları da hedef alınca Çin ve Hindistan dâhil birçok büyük ithalatçı hızlıca pozisyon değiştirmeye başladı.
Ortaya çıkan ilk tablo net: Rusya’nın ihracat hattı tıkanıyor, petrol denizde birikiyor, tanker piyasası ateş alıyor.
Deniz üzerinde ‘park etmiş’ Rus petrolü
WSJ’ye göre yaptırıma takılan milyonlarca varil petrol teslim alınamadığı için deniz üzerinde bekliyor. Yüzer stok miktarı 1.4 milyar varile ulaşmış durumda; bu seviye ABD Stratejik Petrol Rezervi’nin üç katından fazla. Sadece Ağustos sonundan kasım ortasına kadar denizde 240 milyon varil daha birikti ve bunun üçte biri yaptırıma takılmış varil.
Bu sıkışıklığın ilk ekonomik etkisi tanker fiyatlarına yansıdı. Jefferies verileri, klasik ham petrol tankerlerinde günlük kira bedelinin 125 bin 800 dolara çıktığını gösteriyor. Rosneft–Lukoil yaptırımları açıklanmadan önceki seviyeye kıyasla yaklaşık yüzde 48’lik bir sıçrama söz konusu. Navlun patlayınca bazı ihracatçılar için temel soru artık şu: “Bu şartlarda ihracat hâlâ mantıklı mı?”
Cevap giderek daha fazla “hayır”a kayıyor. Birçok üretici iç piyasaya satışa dönebilir; bu da küresel arzda yeni bir daralma anlamına geliyor.
Rusya’nın bütçe damarına baskı
Rusya açısından risk daha derin. Petrol ve gaz gelirleri federal bütçenin üçte birini oluşturuyor. Önceki yaptırımlar Rus ekonomisinin nakit akışını tam anlamıyla kesmemişti. Yeni paket ise doğrudan nakit giriş kanalını hedef alıyor. Kasımın ilk yarısında Rus rafine ürün ihracatı savaşın başlangıcından bu yana en düşük seviyeye geriledi.
Hindistan’da Reliance’ın Rus ithalatındaki payı üçte birdi; şirket artık “son kargo yüklendi” diyor. Düşen küresel petrol fiyatları zaten Rusya’nın gelirlerini baskılıyordu, şimdi bütçe açığı daha hızlı büyüyor. Ekimde fosil yakıt gelirleri işgalin başından beri en düşük seviyeye indi.
Washington ne kadar sıkacak?
ABD’nin yaptırımları ne kadar sert uygulayacağı soru işareti. Geçmiş deneyim net: Yaptırımlar ilk etapta fiyatı ve iskontoyu şiddetle etkiliyor, ancak bir süre sonra gölge ticaret ağları oluşuyor ve piyasalar yeni kanallar buluyor. “Gölge filo” yeniden gündemde. Batı denetimi dışındaki tankerler üzerinden, açık denizde gemiden gemiye aktarma ile varilin menşei maskelenebilir.
Bu yapı piyasayı temizlemez, yalnızca görünürlüğü düşürür. Enerji ticaretinin ‘gri bölgesi’ genişledikçe volatilite de kalıcı hâle gelir.
Rus varili baskılanıyor, tanker piyasası şişiyor, risk ağı büyüyor
Yaptırımların ilk etkisi Rus petrolünde sert bir fiyat baskısı, tanker piyasasında arz kıtlığı ve navlun enflasyonu. İkinci etki Rus bütçesinin daralması. Üçüncü ve en kritik etki ise enerji piyasasının yeniden gri alanlara yönelmesi.
Kısa vadede bu tablo Rusya’yı sıkıştırsa da küresel petrol oyunu yine gri kanallar, alternatif rotalar ve denizde izsiz ticaret üzerinden şekillenecek. Piyasalar için asıl hikâye de tam burada yazılacak.
BS Ekonomi Yorumu
Yaptırımlar üç etkide yoğunlaşıyor:
1) Tanker fiyatları patladı, Rus petrolü denizde birikiyor → kısa vadeli arz sıkışması.
2) Rus varili devre dışı kalınca Brent tarafında “yapay sıkılık” ve fiyat bozulması.
3) Gölge ticaret geri dönerse şeffaflık azalır, enerji piyasasında kalıcı volatilite başlar.
