📍
BS Ekonomi | Tahran – 26 Haziran 2025
İran parlamentosu, Çarşamba günü Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile iş birliğinin askıya alınmasını öngören yasa tasarısını onayladı. Devlete bağlı Nournews ajansının duyurduğu bu karar, İsrail’in nükleer tesislere yönelik hava saldırılarının ardından geldi. Tasarının yürürlüğe girebilmesi için ülkenin seçilmemiş kurumu olan Koruyucular Konseyi’nin onayı gerekiyor.
Yasa tasarısına göre, IAEA’nın gelecekte İran’daki herhangi bir denetim yapabilmesi, artık Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nin iznine bağlı olacak. Bu, İran’ın nükleer programı üzerindeki uluslararası şeffaflığın önemli ölçüde ortadan kalkması anlamına geliyor. Parlamento Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, İran’ın barışçıl nükleer programını hızlandıracağını ve Ajans’ın “uluslararası güvenilirliğini sattığını” söyledi.
⚠️ BS Ekonomi Notu: İran’ın IAEA ile bağları koparması ne anlama geliyor?
Bu gelişme, İran’ın nükleer şeffaflık rejiminden fiilen kopabileceğine ve Kuzey Kore benzeri bir izole modelin zeminini hazırladığına işaret ediyor. Tıpkı Kuzey Kore’nin 2003’te IAEA’dan tamamen ayrılması gibi, İran’ın bu yönde ilerlemesi halinde:
- Nükleer tesislerin uluslararası denetimi sona erebilir.
- Uranyum zenginleştirme faaliyetleri gizli ve hızlandırılmış şekilde yürütülebilir.
- ABD ve İsrail öncülüğündeki önleyici müdahale riski artabilir.
- Yaptırımlar yeniden sertleşebilir ve küresel enerji piyasaları baskı altına girebilir.
Kuzey Kore, 2003 yılında IAEA ile işbirliğini sona erdirmiş, ardından gizli nükleer silah testlerine geçerek uluslararası toplumla ilişkilerini koparmıştı. İran’ın bu yolu izlemesi, sadece nükleer programın geleceğini değil, Orta Doğu’da stratejik dengeyi ve küresel güvenliği de doğrudan etkiler.
🧾 Ne Değişiyor?
- Gözetleme kameraları ve IAEA denetimleri durdurulacak.
- Ajans’a teknik ve düzenli raporlar sunulmayacak.
- İran Atom Enerjisi Kurumu, tesis güvenliği sağlanana kadar IAEA ile tamamen ilişki kesmeye hazırlanıyor.
Bu gelişmenin ardından IAEA Başkanı Rafael Grossi, saldırılardan önce uranyum zenginleştirilen tüm tesislerde müfettişlerin göreve dönmesini istediğini açıkladı. Ancak İran tarafı bu çağrıya olumlu yanıt vermedi.
🧨 Diplomatik Gerilim Tırmanıyor
İran, İsrail saldırılarının ardından uluslararası nükleer şeffaflıktan adım adım uzaklaşıyor. Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Katar basınına verdiği demeçte, İran’ın nükleer program ve silahlanma konusundaki tutumunun değişme ihtimali olduğunu söyledi.
“Görüşümüz değişebilir ama hangi yöne evrileceği belli değil.”
Bu belirsizlik, İran’ın stratejik bir yol ayrımına girdiğini ve nükleer caydırıcılığa dayalı bir güvenlik mimarisi kurmaya hazırlandığını gösteriyor.
