Dolarizasyona karşı vergi arayışları gündemde: Brezilya %3,5’lik kesintiden vazgeçti, Türkiye ise örtük yollarla dövizi baskılıyor
Brezilya hükümeti, döviz transferlerine %3,5 oranında vergi getirme planını gelen yoğun kamuoyu tepkisi üzerine geri çekti. Kambiyo ve yurt dışı para transferleri üzerindeki bu yüksek oranlı vergi önerisi, özellikle reel sektör ve yatırımcılar nezdinde “sermaye kontrollerine geri dönüş” endişesi yaratmıştı.
Mevcut durumda Brezilya’da döviz alım-satım işlemleri üzerinden alınan vergi %0,38 ile %1,10 arasında değişiyor. Hükümetin önerdiği %3,5’lik oran, bu mevcut oranların katbekat üzerindeydi.
Dolarizasyonun %10 seviyesinde olduğu, para birimi real’in (çoğulu: reais) göreli olarak istikrarlı seyrettiği ülkede, reel faizler halen %9’un üzerinde. Bu koşullar, yerli paraya olan güveni artırıyor ve dövize yönelimi sınırlıyor.
Türkiye’de Durum: Vergi Yok Ama “Fiili Kısıt” Çok
Türkiye’de doğrudan kambiyo vergisi şu anda yürürlükte değil. Ancak son dönemde uygulamaya konulan örtük düzenlemeler, özellikle döviz alım-satım işlemlerine ve şirketlerin döviz varlıklarına yönelik fiili baskıları artırmış durumda. Bankalar arası piyasada TL likiditesinin kontrolü, yüksek TL faizleri, günlük döviz alım limitleri ve Merkez Bankası’nın örtülü yönlendirmeleri, efektif bir döviz kontrolü sistemi inşa etmiş durumda.
Dolarizasyon oranı ise Brezilya’nın yaklaşık üç katı seviyesinde: %30’un üzerinde. Türkiye’de bireyler ve şirketler, yüksek enflasyon ve negatif reel faiz nedeniyle dövize yönelmeye devam ediyor.
Vergi Değil Güven Sorunu
Brezilya’nın doğrudan ve yüksek oranlı vergi teklifinden vazgeçmesi, piyasalar tarafından “rasyonel politikaya dönüş” sinyali olarak değerlendirildi. Uzmanlar, bu kararın hem yatırımcı güvenini hem de yerel para birimine olan desteği koruma açısından kritik olduğunu vurguluyor.
Öte yandan Türkiye’de doğrudan vergi yerine dolaylı araçlarla sürdürülen döviz kısıtlamaları, kısa vadede kura istikrar sağlasa da, uzun vadede finansal baskının artmasına ve sermaye hareketlerinin daha kırılgan hale gelmesine neden olabilir.
Sonuç: İki Yol, Aynı Endişe
Her iki ülkede de temel sorun aynı: Dövize aşırı talep ve bununla baş etme arayışı. Brezilya vergiyi gündeme getirip rafa kaldırırken, Türkiye fiili kontrollerle sistemi yönetmeye çalışıyor. Ancak her iki yöntemin de uzun vadede kalıcı bir çözüm sağlayabilmesi için asıl ihtiyaç, yerel para birimine güvenin yeniden inşa edilmesi. Bu da sadece faiz, vergi ya da kısıtlamalarla değil, kapsamlı ve istikrarlı ekonomik politikalarla mümkün olabilir.
