Avrupa Birliği (AB), savunma harcamalarını artırmak amacıyla pandeminin ardından oluşturulan kurtarma paketinde harcanmamış yaklaşık 93 milyar avroluk kaynağı savunma sektörüne aktarmayı gündemine aldı. Bu adım, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Avrupa’nın savunmasına yönelik desteği çekebileceği uyarılarının ardından üye ülkelerin savunma yatırımlarını hızlandırma çabalarının bir parçası olarak öne çıkıyor.
Von der Leyen’den “Savunma İçin Ek Fon” Mesajı
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, haftanın başında Brüksel’de yapılan toplantılarda ve merkez sağ Avrupa Halk Partisi (EPP) buluşmasında, pandemi sonrası kurtarma fonlarından yararlanılarak savunma bütçelerinin desteklenebileceğini söyledi.
- AB Komisyonu, savunma alanında 10 yıllık dönemde yaklaşık 500 milyar avroluk ek finansmana ihtiyaç duyulduğunu tahmin ediyor.
- Von der Leyen ayrıca, bölgesel kalkınma fonlarının (yoksul bölgelerin desteklenmesi için ayrılan kaynaklar) bir kısmının da “çift kullanım” (hem sivil hem de askeri amaçlı) projelerde değerlendirilebileceğini ifade etti.
Nasıl Uygulanacak?
- Kurtarma Fonunun (RRF) Kullanılması
- AB, 2021-2026 döneminde pandeminin ekonomik etkilerini azaltmak için toplam 800 milyar avroluk hibe ve kredi imkânı oluşturmuştu (RRF – Kurtarma ve Dayanıklılık Fonu).
- Bu paketin yaklaşık 93 milyar avrosu henüz kullanılmadı.
- Söz konusu kaynağı savunma projelerine aktarmak için mevcut kurallarda değişiklik yapılması gerekebilir; bu adım, AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu’nun onayını gerektiriyor.
- Bölgesel Kalkınma Fonları
- Komisyon, “çift kullanım” (dual-use) kriterinin genişletilebileceğini ve savunma sanayisini de destekleyen Ar-Ge, altyapı yatırımlarının “bölgesel gelişim” kapsamında değerlendirilebileceğini belirtiyor.
- Örneğin, havaalanı veya liman gibi altyapı projelerinde hem sivil hem de askeri amaçlı kullanım için ek fon sağlanabileceği öne sürülüyor.
- Ortak Avrupa Finansman Araçları
- Bazı AB yetkilileri, İngiltere ve Norveç’i de kapsayabilecek hükümetler arası bir finansman mekanizması kurma fikrini tartışıyor. Böylece nötr ya da Rusya’ya dost görünen üye ülkelerin veto hakkı bypas edilebilir.
- Bununla birlikte, AB düzeyinde yeni bir ortak borçlanma inisiyatifi, özellikle Almanya gibi ülkelerde siyasi olarak hassas karşılanıyor.
‘Rearmament Bank’ Önerisi ve Diğer Fikirler
Bir grup İngiliz uzman, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’na (EBRD) benzer bir “tekrar silahlanma bankası” kurulmasını önerdi. Katılımcı hükümetlerin toplam 100 milyar avro sermaye taahhüt edeceği (yalnızca %10 nakit konulacağı), bankanın geri kalanını yüksek kredi notuyla piyasadan borçlanacağı bir model öngörülüyor.
Komisyonun yeni borçlanma fikrine yönelik bir “ortak uzlaşma” arayışı devam ederken, ortak borçlanma konusunda uzlaşma sağlanamaması halinde, AB yetkilileri kullanılmamış tüm fonları değerlendirmeyi hedefliyor.
Almanya ve Ortak Borçlanma Tartışması
Almanya’da yüksek enflasyon ve seçim atmosferi, yeni bir ortak AB borçlanmasına mesafeli yaklaşılmasına neden oluyor.
- Berlin, 2020’deki pandemi fonu gibi “tek seferlik” bir borçlanmanın sürekli hâle gelmesini istemiyor.
- Savunma gibi stratejik bir alanda dahi olsa, ortak borçlanma teklifi içinde fikir ayrılıkları sürebilir.
Savunmada 500 Milyar Avro Ek İhtiyaç
Avrupalı uzmanlar, kıtada 10 yıl içinde 500 milyar avro civarında ek savunma harcamasına gerek olduğunu tahmin ediyor. Bu meblağ:
- Silahlı kuvvetlerin modernizasyonu,
- Ar-Ge, yeni teknolojiler (örneğin drone’lar, siber savunma, yapay zeka temelli askeri uygulamalar),
- Lojistik ve altyapı gibi kalemlerde kullanılabilir.
Trump Yönetiminin Uyarısı ve Avrupa’nın Tepkisi
Eski ABD Başkanı Donald Trump, Avrupa’nın NATO çerçevesinde yeterince savunma harcaması yapmadığı gerekçesiyle “ABD askeri desteğini azaltabileceği” uyarısında bulunmuştu.
- Bu açıklama, AB içinde “Avrupa savunmasını güçlendirme” ve ABD’ye bağımlılığı azaltma çağrılarını hızlandırdı.
- AB ülkelerinin pek çoğu, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırıları ve Orta Doğu’daki istikrarsızlık gibi faktörler sebebiyle savunma harcamalarını ciddi oranda artırma ihtiyacı hissediyor.
Bölgesel Kalkınma Fonu ve ‘Çift Kullanım’ Yaklaşımı
Komisyon, bölgesel fonlardan savunma sektörüne yönelik potansiyel destek konusunda hazırladığı notta, “Savunma sektörü de diğer sektörlerle aynı ölçüde ele alınmalı” ifadesini kullanıyor. Bu değişiklik, savunma sanayii alanında doğrudan Ar-Ge projeleri veya “savunma kapasitesini güçlendiren yatırımların” bölgesel kalkınma sayılması anlamına geliyor. (Kaynak)
