• ABD’de hükümet kapanması, Kongre bütçe üzerinde uzlaşamazsa zorunlu olmayan kamu hizmetlerinin durması anlamına geliyor.
• Geçmişte kapanmaların ardından borsada genellikle toparlanma görülse de, süreç uzadığında veri akışı ve piyasalarda ciddi belirsizlik oluşuyor.
• En uzun kapanma Trump döneminde 35 gün sürdü; Clinton yıllarındaki 21 günlük kapanma da hafızalara kazındı.
ABD’de “Government Shutdown”: Kapanma Nedir, Etkileri Neler?
Amerika’da her yıl 30 Eylül, bütçe yılının bitiş tarihi. Kongre’de Demokratlar ve Cumhuriyetçiler yeni mali yıl için anlaşamazsa, 1 Ekim’den itibaren “government shutdown” yani hükümet kapanması devreye giriyor. Bu durumda CIA, Pentagon veya hava trafik kontrolü gibi zorunlu hizmetler çalışmaya devam etse de, sosyal güvenlik işlemleri ve pek çok kamu kurumu faaliyetlerini durduruyor. Yaklaşık 800 bin federal çalışan ücretsiz izne çıkarılıyor.
Kapanma, esasen bütçe anlaşmazlıklarının sonucu siyasi bir koz. Demokratlar sosyal harcamaları savunurken, Cumhuriyetçiler özellikle sağlık yardımları ve göçmenlere yönelik destekleri hedef gösteriyor. Anlaşmazlık derinleşirse, hükümet kapanması hem kamu hizmetlerini hem de ekonomik veri akışını sekteye uğratıyor.
Piyasalar Nasıl Tepki Veriyor?
Geçmiş kapanmaların borsa etkilerini gösteren grafiklere göre, kapanma sonrası üç ayda hisse senedi getirileri çoğunlukla pozitife dönmüş. 1980’lerin ortasındaki bazı kapanmaların ardından S&P 500 üç ayda %11’e varan yükseliş kaydetti. Ancak 1983 ve 2018 örneklerinde eksi getiriler dikkat çekiyor. Ortalama ise %4 civarında bir artışa işaret ediyor. Yani kısa vadede belirsizlik artsa da, piyasa kapanmaların ardından genelde toparlanma eğiliminde.
Tahvil tarafında ise tablo daha karmaşık. Uzun vadeli faizlerde artış gözlenebiliyor, çünkü yatırımcılar ABD hazinesinin ödeme kabiliyetini tartışmaya açıyor. Kapanma süresi uzadıkça güvenli liman talebi artıyor; altın ve değerli metallere yönelim öne çıkıyor.
En Uzun Kapanmalar
1976’dan bu yana ABD’de onlarca kapanma yaşandı. Çoğu kısa sürdü; 1–3 günlük kapanmalar olağan hale geldi. Ancak Clinton dönemindeki 21 günlük kapanma ve Trump’ın ilk başkanlık döneminde 35 gün süren kapanma tarihe geçti. 2013’te 16 gün süren kapanma da piyasalar açısından kritik olmuştu.
Trump dönemindeki 35 günlük kapanma, federal çalışanların maaş alamadığı, veri akışının durduğu ve piyasaların uzun süre belirsizlik yaşadığı en dramatik örnek olarak kayda geçti.
Verilerin Kesilmesi ve Fed Riski
2013 kapanması sırasında tarım dışı istihdam, TÜFE ve istihdam maliyet endeksi gibi kritik veriler ertelendi. Deutsche Bank verilerine göre, normalde ekim ortasında açıklanacak istatistikler iki-üç hafta gecikti. Bu, Fed’in para politikası kararlarını alırken “verisiz” kalmasına neden olmuştu. Bugün de benzer bir risk var: Ekim ayında yapılacak FOMC toplantısı öncesinde hükümet kapanırsa, Fed’in elinde yol gösterici veri olmayabilir.
Sonuç olarak, ABD’de hükümet kapanması siyasi çekişmelerin ürünü olsa da etkileri çok katmanlı. Kamu hizmetlerinden veri akışına, tahvillerden borsaya kadar birçok alanda dalgalanmalar yaratıyor. Geçmiş deneyimler kısa vadede toparlanmaya işaret etse de, sürecin uzaması hem piyasalar hem de kamu yönetimi açısından riskleri artırıyor. Trump 2.0 döneminde “her şey mümkün” algısı da bu belirsizliği daha da derinleştiriyor.
