Trump–Putin Alaska zirvesi öncesi satranç tahtası hızlı değişiyor: Trump’ın “land swap/toprak takası” ima eden söylemi, Moskova’nın işgal altındaki bölgelerde fiilî kazanımlarını masada tahkim etme arzusuyla örtüşürken, Avrupa başkentleri “kırmızı çizgiler”i önden belirlemek için son dakika diplomatisine yükleniyor. Berlin’de (Şansölye Friedrich Merz koordinasyonunda) Avrupa liderlerinin Trump ve Zelenskiy ile yaptığı/planladığı sanal temasların amacı, ABD Başkanı’nı Putin’le görüşmesinde Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü esas alacak bir çerçeveye kilitlemek ve güvenlik garantilerini masaya sabitlemek. Avrupa’nın temel korkusu, savaşın “dondurulması” adı altında Rus işgalinin meşrulaştırılması.
Kiev cephesinde tablo net: Zelenskiy “toprak takası”nı hem stratejik hem hukukî gerekçelerle reddediyor. Stratejik çünkü Donbas gibi sahalar Moskova için sonraki saldırılar adına sıçrama tahtası; hukukî çünkü Ukrayna Anayasası sınır değişikliğini referanduma bağlıyor ve yürütmenin tek başına böyle bir anlaşma yapmasına izin vermiyor. Toplum nezdinde de toprak tavizi fikri son derece gayrimeşru. Bu çerçevede Zelenskiy, ateşkes konuşulacaksa bunun çekilme, esir takası ve çelik gibi güvenlik garantileriyle birlikte ele alınmasını istiyor.
Sahadaki mikro gelişmeler de Kiev’in sert tutumunu besliyor: Rus birliklerinin son günlerde Doğu hattında (Dobropillia civarı) sınırlı ilerleme ve sızma denemeleri yaptığını Ukrayna doğruladı; bu da “ateşkes”in Moskova açısından yeniden toparlanma molasına dönüşebileceği endişesini büyütüyor. Avrupa’da dillendirilen itirazlardan biri de tam olarak bu: her türlü anlaşma geri çekilmeyi, denetime açık bir rejimi ve ihlalde otomatik yaptırımı içermeli.
Toprak takası gerçekten mümkün mü? Teknik olarak “mümkünat”tan çok siyaseten ve hukukî olarak imkânsıza yakın: Kiev’in iç hukuku, kamuoyu ve savaşın bedeli buna kapıyı kapatıyor; Batı başkentleri de “takasa” sıcak bakmak yerine güvence mimarisini (savunma anlaşmaları, uzun menzilli hava savunması, finansman) öne itiyor. Bu yüzden en “gerçekçi” görülen (ama yine de tartışmalı) senaryo, çatışmanın mevcut hatta yakın bir çizgide dondurulması ve bunun karşılığında Ukrayna’ya bağlayıcı güvenlik garantileri; fakat bunun bile BM tüzüğü ve Avrupa düzeni açısından kalıcı bir rahatsızlık üreteceği aşikâr.
Trump cephesinin öngörülemezliği denklemin bilinmeyenli değişkeni. Avrupa liderleri, zirve sonrası kendileri ve Zelenskiy ile yapılacak ilave görüşmelerde “takas değil, caydırıcılık” çizgisini pekiştirmeye çalışıyor. Eğer Alaska’da tavizli bir çerçeve belirirse, AB/NATO hattında hem siyasî maliyet hem de savunma mimarisi üzerinde basınç artar; tersine, güvence odaklı ve geri çekilmeyi şart koşan bir çerçeve oluşursa, savaşın yoğunluğu düşebilir ama Rusya’nın yeniden silahlanmasını engelleyecek denetim ve yaptırım maddeleri şart olur. Kısa özet: Zelenskiy “takas yok” çizgisinde kilitli, Avrupa “garanti ve denetim”e yüklü, toprak takası ise hem Ukrayna Anayasası hem iç siyaset nedeniyle masada değil. Geriye Trump’ın nasıl bir siyasi sermaye harcamaya razı olacağı ve Putin’in sahada elini güçlendirecek bir “molayla” yetinip yetinmeyeceği kalıyor.
