- Trump, Çin’in ABD’den soya alımını kesmesini “ekonomik saldırı” olarak nitelendirdi ve ticari misilleme sinyali verdi
- ABD’nin soya ticareti, tarım gelirleri ve iç politik dengeler nedeniyle stratejik önem taşıyor
- Çin’in Brezilya ve Arjantin’e yönelmesi ABD tarımında pazar kaybı ve ekonomik baskı yaratıyor
ABD Başkanı Donald Trump, Çin’in ABD’den soya fasulyesi alımını kasıtlı olarak durdurmasını sert sözlerle eleştirdi. Trump, Çin’in bu hamlesini “ekonomik açıdan düşmanca bir eylem” olarak tanımladı ve karşılık olarak yemeklik yağ ve tarım ticaretine yönelik yaptırımların gündemde olduğunu açıkladı. Trump’ın sözleri, Washington ile Pekin arasında yeniden tırmanan ticaret geriliminin tarım cephesinde yeni bir krize dönüştüğünü gösterdi.
Trump, “Soya üreticilerimiz kasıtlı olarak hedef alındı. Bu Amerikan çiftçisine saldırıdır” diyerek Çin’i stratejik ürünler üzerinden baskı kurmakla suçladı. ABD yönetiminin olası misillemeleri arasında Çin’in tarım ürünlerine erişiminin kısıtlanması ve ticaret anlaşmalarının yeniden gözden geçirilmesi yer alıyor. Beyaz Saray kaynakları, bu hamlenin bir ticaret pazarlığı değil “ekonomik güvenlik kararı” olduğunu belirtiyor.
ABD’nin Çin’e soya satmakta ısrar etmesinin temelinde ekonomik, stratejik ve politik nedenler bulunuyor. Çin uzun süredir dünyanın en büyük soya ithalatçısı ve ABD soya üreticileri için en önemli dış pazar. Çin’in ithalatı durdurması, özellikle Iowa, Illinois ve Indiana gibi tarım eyaletlerinde ciddi gelir kayıplarına yol açtı. Tarım lobisinin güçlü olduğu bu bölgeler aynı zamanda ABD seçimlerinde belirleyici konumda.
Ancak Çin, ABD baskısına karşı stratejik bir hamle yaptı ve soya tedarikini Brezilya ve Arjantin’e yönlendirdi. Çin’in bu ülkelerle yaptığı uzun vadeli satın alma anlaşmaları, ABD’nin küresel tarım ticaretindeki pazar payını kalıcı olarak kaybetme riski doğurdu. Öte yandan Fox Business ve Reuters analizlerine göre ABD’li çiftçiler artan maliyetler ve satış kayıpları nedeniyle likidite sıkışması yaşıyor.
ABD için soya yalnızca bir tarım ürünü değil aynı zamanda ekonomik bir güç aracı. Yem sanayisinden biyoyakıta kadar geniş kullanım alanına sahip olması nedeniyle stratejik bir emtia olarak konumlanıyor. Bu nedenle Washington, Çin’in soya alımını durdurmasını yalnızca ticari değil jeopolitik bir meydan okuma olarak görüyor. Trump’ın sert çıkışı da bu stratejik rekabetin bir yansıması olarak değerlendiriliyor.
Jeopolitik analistler, krizin tarım üzerinden büyümesinin ABD–Çin ilişkilerini yeni bir cepheye taşıyabileceği görüşünde. Tarım ticareti daha önce de iki ülke arasındaki ticaret savaşında koz olarak kullanılmış ve küresel emtia fiyatlarında büyük oynaklık yaratmıştı. Bu kez yaşanan gerilim daha karmaşık çünkü iki ülke de birbirine enerji, teknoloji ve tarım gibi farklı alanlarda bağımlı hale gelmiş durumda.
ABD yönetiminin yeni hamlesi beklenirken piyasaların gözü emtia fiyatlarında olacak. Soya kontratlarında volatilitenin artması beklenirken, küresel tarım piyasalarında yeni bir tedarik krizi tartışması şimdiden başladı. Bu süreçte Brezilya gibi üretici ülkelerin toplam küresel ticarette payını artırması ve ABD ile Çin arasındaki ticaret dengelerinin yeniden şekillenmesi olası görünüyor.
