📍 BS Ekonomi | Lahey – 24 Haziran 2025
Lahey’de toplanan NATO liderleri, yeni bir askeri harcama paradigmasına adım atmak üzere. Resmî gündem, ABD Başkanı Donald Trump’ın bastırdığı %5 savunma hedefi. Ancak zirvenin iklimi, sadece bütçesel değil, jeopolitik olarak da gergin. Hafta sonu İran’a yönelik düzenlenen Amerikan saldırısı, toplantının rotasını değiştirmiş durumda.
NATO’nun bugüne dek koruduğu %2 harcama hedefi artık tarih oluyor. Trump, bu seviyeyi yeterli bulmadığını açıkça ifade ediyor ve üye ülkelerin GSYİH’lerinin %5’ini savunma harcamalarına ayırmalarını talep ediyor. Önerilen modelde bu kaynağın %3,5’i doğrudan askeri kapasiteye, %1,5’i ise altyapı ve siber güvenlik alanlarına yönlendirilecek. Bu artışın 10 yıl içinde kademeli olarak uygulanması bekleniyor. Ancak uygulanabilirliği konusunda şimdiden fikir ayrılıkları baş göstermiş durumda.
İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, Madrid’in zirve kararlarına destek verdiğini beyan etse de, ülkesinin yeni hedefleri tutturmak zorunda olmadığını açıkladı. Bu çıkış, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte tarafından kesin bir dille reddedildi. Rutte, muafiyetin söz konusu olamayacağını ve tüm üyelerin yük paylaşımında sorumluluk alması gerektiğini vurguladı.
Bu sert yanıt, Avrupa’daki liderlerin içine girdiği ikilemi net biçimde ortaya koyuyor. Bir yanda Trump’ın desteğini kaybetmemek isteyen liderler, diğer yanda iç politik baskılar ve bütçesel kısıtlamalar. Özellikle savunma sanayisi gelişmemiş ülkeler için %5 hedefi, sadece maliyet değil, siyasi risk anlamına da geliyor. Çünkü bütçesel öncelikler ve halkın desteği bu seviyelerde harcamayı kaldıramayabilir.
Zirvede gerilimi artıran tek unsur bütçe değil. ABD’nin İran’a yönelik nükleer tesis saldırıları, NATO gündemini adeta böldü. Resmî açıklamalarda bu operasyon doğrudan yer bulmasa da, liderlerin arka odalarda bu krizin olası yansımalarını değerlendirdiği biliniyor. İran’ın misilleme yapıp yapmayacağı, Orta Doğu’daki enerji arzı ve Amerikan üslerinin durumu masada konuşulan temel başlıklar arasında. Bu gelişmeler, NATO’nun birlik görüntüsünü zedeleyebileceği gibi, harcama çağrılarının “acil tehdit” argümanıyla meşrulaştırılmasına da zemin hazırlıyor.
Zirveye ev sahipliği yapan Hollanda, süreci kontrollü yönetmeye çalışsa da atmosfer gergin. Ukrayna lideri Zelenskiy’nin, Trump ile olan ilişkiler nedeniyle resmi oturuma değil, sadece akşam yemeğine katılması da bu gerginliğin bir başka göstergesi. Bu tür sembolik dışlamalar, sadece ikili ilişkileri değil, Ukrayna’nın NATO içindeki konumunu da sorgulatabilir.
Putin’in zirveye eş zamanlı yaptığı açıklamalar da dikkat çekici. Kremlin, NATO’nun Rusya’dan gelen tehdit söylemini “Batı’nın savunma bütçelerini meşrulaştırma çabası” olarak niteliyor. Ancak bu söylem, ittifak üyeleri arasında ciddi bir karşılık bulmuş değil. Zirve bildirisinde Rusya açıkça Avrupa-Atlantik güvenliğine tehdit olarak tanımlanacak. Ayrıca Ukrayna’ya yönelik taahhütler yeniden teyit edilecek.
Sonuç bildirisi kısa tutulacak ama etkisi uzun olacak. NATO, bu zirvede sadece savunma bütçesini artırmakla kalmayacak, aynı zamanda gelecekteki jeopolitik belirsizliklere karşı ne kadar hazırlıklı olduğunu da göstermek zorunda. Zirve sonunda ortaya çıkacak uzlaşı, sadece askeri değil, stratejik bir yön tayini niteliği taşıyacak.
İttifakın karşısında artık iki cephe var: Trump’ın baskısı ve İran kaynaklı belirsizlik. Her ikisi de NATO’nun reflekslerini, yük paylaşım modelini ve siyasi birliğini test ediyor. Zirve sonuçları kadar, kararların nasıl uygulanacağı da önümüzdeki dönemin kritik sorusu olacak.
