Altı ay önce Başkan Donald Trump benzeri görülmemiş bir ticaret savaşı başlattığını açıkladığında, şirketler ve yatırımcılar sert bir durgunluğa hazırlanmaya başladı. Finansal piyasalardaki hareketler derin bir resesyonun habercisi gibiydi. Amerikan tüketicilerinin güveni hızla dibe vurdu. “Gerçek zamanlı” ekonomik büyüme göstergeleri de aynı şekilde çöktü.
Ancak bugün, Amerika ile Çin arasındaki sert söylemlere rağmen, beklenenden çok daha az “Kurtuluş Günü” etkisi görülüyor.
Goldman Sachs tarafından hazırlanan bir “mevcut faaliyet göstergesi”, küresel ekonominin baharda yaşadığı yavaşlamanın ardından, Trump’ın ticaret savaşını başlattığı dönem öncesindeki hızına yakın bir tempoyla büyüdüğünü gösteriyor (bkz. grafik 1). JPMorgan’ın küresel bileşik PMI verisi — ekonomik aktivitenin yüksek frekanslı bir ölçümü — güçlü görünüyor: Ağustos ayında son 14 ayın zirvesine ulaştı. Atlanta Fed’in gerçek zamanlı göstergesi ise 2025’in üçüncü çeyreğinde ABD ekonomisinin yıllıklandırılmış bazda %3,9 oranında büyüdüğünü öngörüyor; bu güçlü bir performans, her ne kadar çoğu ekonomist dördüncü çeyreğin daha zayıf geçeceğini beklese de. OECD ülkeleri arasında şu anda resesyonda olan yalnızca Finlandiya var; 2023’ün başlarında bu sayı sekizdi. Nisan ayında ekonomistler 2025 küresel büyüme tahminlerini %2,2’ye çekmişti; şimdi ise konsensüs yeniden yıl başındaki seviye olan %2,6’da.
Küresel ekonominin görece iyi seyretmesinin nedenlerinden biri, Trump’ın gümrük tarifesi savaşının beklendiği kadar sert geçmemesi. Nisan ayındaki politikalar, ABD için ortalama gümrük vergisinin %28’e kadar çıkabileceğini ima ediyordu. Ancak bir dizi geri adımın ardından ithalat üzerindeki fiili vergi yükü şu anda %10 civarında. Bu sırada özellikle ABD’deki aşırı genişleyici maliye politikaları talebi destekliyor. Elbette bu olumlu koşullar sonsuza dek sürmeyecek: Trump her an yeni tarifeler uygulayabilir ve hükümetler bir noktada bütçe açıklarını azaltma yoluna gidebilir. Ancak şimdilik finansal piyasalar ekonomik ivmenin süreceğine inanıyor.
Yatırımcılar, bu yılın üçüncü çeyreğinde de güçlü bir şirket kâr sezonu bekliyor. İkinci çeyrekte küresel şirket kârları yıllık bazda %7 artmıştı — tarihsel ortalamanın üzerinde. Küresel hisse senetlerini izleyen MSCI ACWI endeksi tüm zamanların zirvesinde. Ekonomik genişleme dönemlerinde genellikle otomobil veya inşaat ekipmanı gibi isteğe bağlı ürünler üreten “döngüsel” şirketler, gıda veya temizlik malzemeleri gibi her dönemde talep gören ürünler satan “defansif” şirketlere göre daha iyi performans gösterir. Nisan ayının tersine, küresel döngüsel şirketlerin hisseleri adeta uçuşta.
Bununla birlikte, küresel ekonomiyle ilgili yaygın kaygıların birçoğu ilk bakışta göründüğü kadar ürkütücü değil. Bir endişe, yapay zekâ (YZ) yatırımlarının — özellikle veri merkezlerine yapılan harcamaların — büyümenin neredeyse tek motoru olduğu ve yatırımcılar bu teknolojiye ilgisini kaybederse ekonominin çökebileceği yönünde. Bu görüş özellikle Amerika’da güçlü, zira son bir yılda reel GSYH büyümesinin yaklaşık %40’ı bilgi-işleme ekipmanı ve yazılım (IPES) yatırımlarından geldi. Ancak bu yatırımların en az üçte ikisinin YZ ile hiçbir ilgisi yok. Bu kategoriye, örneğin bir işletmenin bilgisayar alımı da dahil. Üstelik ABD dışındaki veriler, bilişim teknolojilerinin büyümeyi yönlendirdiğine dair hiçbir kanıt göstermiyor.
İkinci endişe istihdamla ilgili. ABD’de istihdam artışı yavaşladı. Devletin kapanması (shutdown) sona erip bir sonraki istihdam raporu yayımlandığında, maaşlı çalışan sayısında neredeyse sıfır artış görülebilir. Bu durum, YZ kaynaklı işsizlik korkularını körükledi. Ancak acele etmeyelim. Yale Budget Lab’in yeni bir araştırması, “ChatGPT’nin piyasaya sürülmesinden bu yana işgücü piyasasında belirgin bir bozulma yaşanmadığını” ortaya koyuyor. ABD dışına bakıldığında da yavaşlamaya dair kanıt yok. Yılın ilk yarısında OECD’nin geri kalan 37 ülkesi toplam 3 milyon yeni istihdam yarattı — COVID-19 öncesi normlarla uyumlu. ABD işgücü piyasasındaki zayıflık ise muhtemelen Trump yönetiminin göçmenlik baskılarını artırması gibi özel faktörlerden kaynaklanıyor.
Üçüncü endişe, tüketici güveniyle ilgili. Amerika’da güven endeksi Nisan ve Mayıs aylarındaki dip seviyelerden toparlanmış olsa da, hâlâ Covid-19 öncesi seviyelerinin oldukça altında (bkz. grafik 2). Diğer bölgelerde durum yalnızca biraz daha iyi. Küresel ölçekte ekonomik politika belirsizliği göstergesi yüksek seyrediyor; “tarifeler” kelimesine yönelik Google aramaları da Trump’ın ticaret politikalarının hâlâ insanların zihnini meşgul ettiğini gösteriyor.
Bazı ekonomistler, yapay zekâ hisselerinde bir balon patlamasının tüketici moralini daha da bozabileceğinden endişe ediyor. Geleneksel ekonomik teoriye göre karamsarlık, genellikle yaklaşan bir yavaşlamanın habercisidir. Ancak “Kurtuluş Günü”nden altı ay sonra hâlâ böyle bir etki görülmemesi, bu teorinin bu kez işlemediğini gösteriyor.
Küresel ekonomi, görünüşe göre “krizlere” karşı dikkate değer bir dayanıklılık kazanmış durumda.
