Çin, son aylarda askeri ve sivil yüksek teknolojileri ülke sınırları içinde tutmak ve elektronik, mineral işleme, pil teknolojisi gibi stratejik alanlarda uzman mühendis ve ekipman çıkışını sınırlamak için bir dizi önlem alıyor. Bu hamle, başta ABD ve Avrupa ile yaşanan ticaret gerilimlerinin tırmandığı bir döneme denk geliyor.
Temel Hedef: Çin İçindeki Kritik Bilgiyi Koruma
Pekin yönetimi, pestisit ve maden işleme gibi alanlarda yeni ihracat kontrolleri getirerek, uluslararası piyasaya giden üretim zincirlerini yeniden düzenlemek istiyor. Özellikle lityum iyon pil teknolojilerinde lider olan Çin, gelişmiş katot malzemeleri ve bu malzemelerin üretim süreçlerine dair bilgi birikiminin ülkeden ayrılmasını engellemeyi hedefliyor.
Örnek: Apple Tedarikçisi Foxconn
Tayvan merkezli Foxconn, Apple için akıllı telefon ve diğer cihazların üretimini Hindistan’a kaydırmaya çalışıyor. Ancak, iddialara göre, Çinli yetkililer Foxconn’un Hindistan’daki tesislerine makine ve mühendis gönderme sürecini zorlaştırıyor. Aynı sıkıntıların başka elektronik üreticilerini de etkilediği belirtiliyor. Güneydoğu Asya’ya yapılan sevkiyatların daha normal seyrettiği, ancak Hindistan’a giden parça ve ekipmanların “gümrük gecikmeleri” ile karşılaştığı iddia ediliyor.
Pekin, uzun zamandır ABD ve AB’nin tek taraflı teknoloji ihracatı kısıtlamalarını eleştiriyordu. Ancak son dönemde, kendi çıkarlarını korumak adına benzer önlemler aldığını görüyoruz. Özellikle lityum, nadir toprak elementleri ve benzeri stratejik alanlarda kapsamlı kontrollere gidilmesi, Çin’in küresel üretim zincirlerinde söz sahibi kalmayı hedeflediğinin işareti.
Kritik Pil Teknolojileri ve Madencilik Süreçleri
Lityum madenciliği ve ileri katot malzemeleri üretiminde uzman olan Çin, bu konularda yeni yasal düzenlemeler hazırlıyor. Sektör uzmanları, Çin’de geliştirilmiş lityum iyon pil teknolojilerinin başka ülkelerde kullanılması için artık özel lisans gerekebileceğine dikkat çekiyor. Böylelikle, Çin merkezli şirketlerin Avrupa’da veya ABD’de kuracakları üretim tesislerinde en güncel teknolojinin aktarımı zorlaşabilir.
Küresel Etki ve Örnek Olaylar
Soğuk Savaş döneminde en sert eleştirileri bu tür “tek taraflı kısıtlamalara” karşı dile getiren Çin’in, şimdi piyasa ve devlet kontrolü arasında farklı bir model uyguladığı görülüyor. Kore merkezli pil üreticileri, Çin’den temin ettikleri gelişmiş LFP (lityum demir fosfat) pil teknolojileri olmadan rekabet etmekte zorlanabileceğini söylüyor. Batılı analistler, bu adımların Çin’i küresel tedarik zincirinin vazgeçilmez bir halkası olarak tutmayı amaçladığını belirtiyor.
Çin’in yeni önlemleri, küresel teknoloji ve mineral tedarik zincirlerinde büyük değişimlere yol açabilir. Ülkede geliştirilen “ileri teknik uzmanlık”, dış pazarlarda kullanım zorlukları nedeniyle daha az transfer edilecek. Bu ise ABD ve Avrupalı şirketlerin Asya dışındaki üretim hamlelerini sekteye uğratabilir ve küresel ticaret savaşının daha da derinleşmesine neden olabilir.
Analistler, Pekin’in bu hamleleriyle hem jeopolitik hem de ekonomik güç konumunu korumak istediğini, bunun sonucunda da “piyasa mekanizmaları ve ulusal çıkar” arasında hassas bir denge oluştuğunu vurguluyor. (Kaynak)
