Yapay Zekânız Özgür mü? Güçlü mü?

ABD’li yapay zekâ devlerinin artan içerik kısıtlamaları tartışma yaratıyor. Çin kaynaklı açık modeller “özgürlük” ve “ücretsiz erişim” iddiasıyla küresel rekabete giriyor. Pazar payının geleceğinde “sansür tartışması” ile “açık kaynak” modeli karşı karşıya.

Küresel yapay zekâ yarışı, model kapasitesi ve işlem gücünden çıkıp “sansür düzeyi” eksenine kayıyor. ABD merkezli modellerin (Gemini, Anthropic, Perplexity, ChatGPT, Microsoft) son dönemde daha sıkı güvenlik filtreleri uygulaması, teknoloji çevrelerinde yeni bir tüketici tepkisi oluşturdu.

Bu dalga özellikle ABD dışı kullanıcılar arasında “fazla kuralcı, fazla filtreli, fazla yönlendirici” algısını güçlendirirken, aynı anda Çin’in açık kaynak modelleri sahneye daha agresif bir şekilde çıkıyor.

Sektörde öne çıkan görüşe göre Çin’in DeepSeek gibi modelleri fiyatlama ve esneklik konusunda önemli avantajlara sahip. Ücretsiz olmaları, yerel olarak yeniden eğitilebilmeleri ve üretken yapay zekâ trendindeki hızlı gelişim, bu modelleri belirli kullanıcı grupları için cazip hâle getiriyor.

Destekçilerine göre avantajlar net:

• Ücretsiz erişim
• Yerel “uncensor” imkânı
• Politik olarak daha az yönlendirici olduğu iddiası

Bu yaklaşım dünya genelinde, özellikle “sınırsız sorgu özgürlüğü” arayan kullanıcıları çekiyor.

ABD’li büyük teknoloji şirketlerinin içerik güvenliği politikaları, “kullanıcıyı riskten koruma” ile “fazla müdahale” arasında bir gerilim yaratmış durumda.
Sıkı güvenlik filtreleri, komplo teorilerini engelleme ve nefret söylemini sınırlama amacı taşısa da, belirli gruplar bunu ideolojik veya politik yönlendirme olarak yorumluyor.

Bu nedenle sosyal medya ve forumlarda “ABD modelleri çok kısıtlıyor, Çin modelleri daha özgür” anlatısı güç kazanıyor.

ABD merkezli eleştirilerin hedefindeki platformlar arasında yeni oyuncular da var. BrightU.AI gibi modeller, kendilerini “ABD devlerini gerçek sorularda geride bırakan” alternatif çözümler olarak konumlandırıyor.
Bu oyuncular, pazardaki rahatsızlık dalgasını fırsata çevirmeye çalışıyor.

Önümüzdeki dönemde küresel yapay zekâ pazarında teknik kapasite kadar regülasyon, sansür seviyesi ve kullanıcı deneyimi belirleyici hâle gelecek.
ABD’nin güvenlik odaklı yaklaşımı ile Çin’in açık kaynak özgürlüğü arasında büyüyen fark, pazarın yeni rekabet dinamiklerini şekillendiriyor.

Bu eksende soru artık şu:
Kullanıcılar daha “güvenli” modeli mi tercih edecek, yoksa daha “sınırsız” modeli mi?