● ABD ve Avustralya toplam 8,5 milyar $ değerinde nadir toprak elementleri ve kritik mineraller alanında ortak bir yatırım hattı oluşturdu.
● Anlaşma kapsamında her iki ülke de önümüzdeki 6 ay içinde en az 1 milyar $’lık proje yatırımı yapmayı taahhüt etti; hedef, Çin’in bu alandaki hâkimiyetini kırmak.
● Ancak uzmanlara göre Avustralya – Çin’in işlenmiş nadir toprak elementleri pazarındaki liderliğini kısa vadede kıracak kapasitede değil; Çin hâlâ işleme, rafinaj ve yüksek katma değerli üretimde büyük avantajlara sahip.
ABD ile Avustralya, geçtiğimiz pazartesi günü Donald Trump ile Anthony Albanese arasında imzalanan 8,5 milyar dolarlık anlaşmayla, Batı’nın kritik mineraller açısından Çin’e olan bağımlılığını azaltma yönünde önemli bir adım attı. İki ülkenin resmi metnine göre, madencilikten rafinaja kadar olan tüm zincir üzerinde birlikte çalışılacak; ayrıca fiyat tabanı ve düzenleyici kolaylıklar gibi mekanizmalarla “piyasada adil ve güvenli hâkimiyet” hedefleniyor.
Avustralya’da özel olarak iki proje öne çıkıyor: Batı Avustralya’da Alcoa destekli bir galyum işleme tesisi ve Kuzey Bölgesi’nde Arafura Rare Earths tarafından nadir toprak oksitleri üretimine odaklanan yatırım. Bu projeler, savunma sanayii ve yüksek teknolojili üretimde kullanılan elementler açısından kritik sayılıyor. Ancak analistler, Avustralya’nın hâlâ “çıkarma aşaması”nda olduğu, Çin’in ise “işleme ve yüksek katma değer üretim” aşamasında sahip olduğu avantajı kısa vadede telafi edemeyeceğini belirtiyor.
Bu anlaşma yalnızca bir yatırım girişimi değil — aynı zamanda jeoekonomik bir hamle. Batı, Çin’in nadir toprak ve kritik minerallerdeki pazar hâkimiyetini bir zayıflık alanı olarak görüyor ve alternatif zincirler kurmak istiyor. Ancak başarının anahtarı sadece maden çıkarmak değil: işleme kapasitesi, rafinaj altyapısı ve katma değerli üretimin yerli yapılabilmesi. Bu alanlarda Çin onlarca yıldır yatırımlar yaptı; Avustralya ve ABD’nin bu açığı kapatması için zaman, sermaye ve teknoloji gerekiyor.
Yatırımcılar açısından bu gelişme yüksek politik risk ve stratejik öncelik taşıyor. Avustralya’daki madencilik hisseleri şimdiden prim yaptı; ancak uzun vadede asıl farkı yaratacak olan, bu minerallerin rafine edilip üretim zincirine entegre edilebilmesi olacak. Çin üzerindeki baskı artarken — ihracat kısıtlamaları ve lisans rejimleriyle — Batı’nın projeleri hızla devreye giremezse fiyat şoklarına ve arz aksaklıklarına açık hale gelebilir.
Bu bağlamda, anlaşma önemli bir adım olmakla birlikte, çözümün tamamı değil — henüz bir başlangıç. Çin hâlâ ham ve işlenmiş kritik minerallerde dünya piyasasına yön veriyor; Batı’nın bu tabloyu değiştirmesi zaman alacak.
