BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Birkaç yüz bin seçmenin oy kullandığı seçimler genelde büyük ilgi çekmez. Ancak eski Britanya kolonisi Guyana, 1 Eylül’de sandık başına gittiğinde durum farklıydı: yaklaşık 450 bin seçmen, dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden birine gelecek beş yıl boyunca kimin liderlik edeceğine karar verdi.
6 Eylül’de, kaplumbağa hızında ilerleyen sayımın ve ardından yapılan yeniden sayımın ardından sonuç açıklandı: Mevcut başkan Irfaan Ali ikinci dönem için net bir zafer elde etti. İktidardaki Halkın İlerici Partisi (PPP) parlamentodaki çoğunluğunu artırarak 65 sandalyenin 36’sını kazandı. Yeniden göreve başlama konuşmasında Ali, ikinci döneminin Guyana tarihinin “en belirleyici” dönemi olacağını söyledi.
Bunu söylemekte haksız sayılmaz. Guyana devleti, ExxonMobil liderliğinde bir Amerikan petrol konsorsiyumundan devasa gelir elde etmeye başlıyor. Atlas Okyanusu kıyısında, 190 km açıkta keşfedilen yaklaşık 11 milyar varil çıkarılabilir rezervden ilki 2019’da ülkeye ulaştı. 2000’lerin başında Batı Yarımküre’nin en yoksul ülkelerinden biri olan ve yaklaşık 830 bin nüfusa sahip Guyana, kişi başına en fazla petrol pompalayan ülke olma yolunda. IMF’ye göre ülkenin GSYH’si beş yılda beşe katlandı.
Bu değişim her yerde görünmüyor. Başkent Georgetown’un merkezinde hâlâ bakımsız ahşap evler var. Yağmurdan sonra, koloni döneminden kalma sulama kanallarından lağım kokusu yükseliyor. Başkentin dışında elektrik kesintileri sık yaşanıyor. Stabroek pazarında bir tüccar olan Johnny, “Halka hâlâ gerçek para gelmedi” diyerek iktidar partisini “Halkın Zulüm Partisi” olarak adlandırıyor.
Hükümet ise önce altyapı kurmak gerektiğini savunuyor. Georgetown’un kenarında, Demerara Nehri üzerine Çinli bir firma tarafından inşa edilen dev köprü tamamlanmak üzere. Son dört yılda 61 km’lik otoyol yapıldı. Guyana’yı Brezilya’ya bağlayan 450 km’lik “Trail” adlı toprak yolun asfaltlanmasına başlandı. PPP yanlısı Franklyn, “İdare ediyorlar. Roma bir günde inşa edilmedi” diyor.
Asıl büyük kazanç ise henüz yolda. Maliyetler ödendikçe petrol gelirleri devlet kasasına akmaya başlayacak. Guyana’nın Belçika büyükelçisi Sasenarine Singh, “Fon akışlarında sismik bir değişim olacak” diyor. Hükümetin petrol gelirleri bu yıl yaklaşık 2,5 milyar dolar, 2030’da ise 10 milyar dolar seviyesine çıkabilir; bu da seçmen başına 20 bin dolar demek. Singh, bu servetin “tüm halkı yoksulluktan kurtaracağını” umuyor.
Ama bunun olması, Guyana’nın petro-devlet kulübüne sonradan katılmanın avantajını kullanıp başkalarının hatalarından ders çıkarmasına bağlı. Birçok ülke “kaynak laneti”ne yakalandı: büyüme durdu, hükümetler kolay parayı çarçur etti. Olumlu bir işaret, Guyana’nın bu konuda Norveç’ten danışmanlık alması ve 3,6 milyar dolarlık bir varlık fonu kurması. Fon her ay onlarca milyon dolar büyüyor. Amaçlardan biri, “gelirlerdeki oynaklığın kamu harcamalarında oynaklığa yol açmamasını sağlamak.”
Fon yöneticilerini zorlu Guyana siyaseti bekliyor. Ana muhalefet PNCR, haziranda kurulan WIN Partisi tarafından geride bırakıldı. Altın ticaretiyle zenginleşen bir hanedanın 36 yaşındaki varisi Azruddin Mohamed tarafından kurulan WIN, 16 sandalye kazanarak resmi muhalefet oldu. ABD, Mohamed’e vergi kaçakçılığı ve yolsuzluk suçlamalarıyla yaptırım uyguladı. Ancak o kendini “Robin Hood” gibi sunuyor, ihtiyaç sahiplerine kendi cebinden yardım ediyor. Bu durum, Amerika ile parlamentonun ilişkilerini zorlaştırabilir.
WIN’in yükselişi başka bir sorunu daha gündeme getiriyor. Guyana siyaseti tarihsel olarak etnik çizgilerle bölünmüş durumda: PPP, çoğunlukla Hint kökenli Guyanalılardan, PNCR ise Afro-Guyanalılardan destek alıyor. Hem başkanın hem de muhalefet liderinin Hint kökenli olması ilk kez yaşanıyor ve bu durum Afro-Guyanalıların dışlandığını hissetmesine yol açabilir.
Bir başka sorun da komşu Venezuela’dan gelebilir. Caracas yönetimi, Guyana’nın büyük bir bölümünü kendi toprağı sayıyor. Nicolas Maduro’nun rejimi, 2023’ten bu yana tartışmalı bölgeyi resmî haritalara eyalet olarak dahil etti. Mayıs ayında da bu bölge için vali seçimi çağrısı yaptı. ABD, bu konuda Guyana’yı güçlü şekilde destekliyor. Ali’nin göreve başlama törenine iki Amerikan savaş uçağı gönderilmesi de bunun altını çizdi.
Bir zamanlar Güney Amerika’nın “unutulmuş ülkesi” olarak bilinen Guyana’nın sessizliği artık kesinlikle sona erdi.
