Ukrayna Savaşı: Barış Neden Zor, Türkiye İçin Ne Anlama Geliyor?
Ukrayna’da iki buçuk yılı aşkın süredir devam eden savaş, Karadeniz’den Baltık’a kadar geniş bir bölgede güvenliği, ekonomiyi ve diplomasiyi sarsıyor. Barış olursa, savaşın acıları bitecek, ticaret yolları açılacak, enerji ve lojistik akışları normale dönecek. Türkiye için bu; tahıl koridorlarının kalıcı güvence altına alınması, Karadeniz limanlarının yeniden canlanması, turizmde artış ve enerji projelerinin hızlanması demek.
Ama şu anda bu barış ihtimali gerçekçi görünmüyor. Çünkü:
- Rusya ilhak edilen bölgelerin tanınmasını, Ukrayna’nın NATO’ya girmemesini istiyor.
- Ukrayna toprak bütünlüğünden ve güvenlik garantilerinden vazgeçmiyor.
- ABD ve AB bazen farklı yaklaşımlar sergiliyor.
- Halklar, taviz verilmesini istemiyor.
Barışın Getirecekleri
- İnsani kazanç: Can kayıplarının ve göçlerin sona ermesi.
- Tahıl ve lojistik hatları: Karadeniz’de güvenli ticaret, navlun ve sigorta maliyetlerinin düşmesi.
- Enerji ve ticaret: Deniz risklerinin azalması, boru hatları ve enerji yatırımlarına finansman gelmesi.
- Savunma harcamaları: NATO ülkelerinde acil silah alımı ihtiyacının düşmesi.
- Turizm ve uçuşlar: Karadeniz ve Doğu Avrupa’da hava sahalarının açılmasıyla turizmin canlanması.
Neden Olmuyor?
- Hedefler çelişkili: Rusya’nın istediği ile Ukrayna’nın istediği taban tabana zıt.
- Kesin zafer yok: Cephede hiçbir taraf net üstünlük sağlayamıyor.
- Dış güçlerin farklı planları: ABD hızlı ateşkese açıkken AB, Ukrayna’nın egemenliğini önceliyor.
- Karadeniz güvenliği belirsiz: Barış olmadan Montreux Sözleşmesi çerçevesinde net düzen yok.
- Toplum baskısı: Her iki ülke halkı da geri adım istemiyor.
Türkiye İçin Olası Senaryolar
- Senaryo 1: Ateşkes (en olası)
Riskler azalır, ticaret kısmen toparlanır ama sigorta maliyetleri tamamen düşmez. Türkiye, tahıl ve esir takasında aracı olur. - Senaryo 2: “Kötü barış” (ilhakların tanınması)
Ticaret rahatlar ama uzun vadede sınırların zorla değişmesi tehlikeli emsal olur. NATO–Rusya gerilimi artabilir. - Senaryo 3: Adil ve kapsamlı barış (düşük ihtimal)
Karadeniz güvenliği artar, sigorta maliyetleri düşer. Türkiye bölgesel anlaşmalarda başrol oynar.
Türkiye İçin Önerilen Adımlar
- Montreux-Plus: Sigorta standartları, mayın temizliği, ticari gemi güvenliği gibi teknik düzenlemeler.
- Tahıl + Metal Koridoru: Sigorta havuzu, tarafsız izleme mekanizması, Türk limanlarına öncelik.
- Çifte tedarik modeli: AB finansmanı ile Türk üretimi enerji ve tarım ekipmanları satışı.
- Yeniden inşa konsorsiyumu: Ukrayna’nın yeniden yapımında Türk şirketlerine yer açacak garanti sistemi.
- Teknoloji transferi: Askerî insansız deniz araçlarının sivil amaçlarla da kullanılması.
Sonuç
Kalıcı ve adil bir barış Türkiye’ye lojistikten turizme kadar büyük faydalar sağlar. Ama mevcut şartlar bu barışı mümkün kılmıyor. Türkiye’nin hedefi, barış olmadan da barışın bazı getirilerini sağlayacak teknik ve ekonomik çözümleri hayata geçirmek olmalı. Böylece hem Karadeniz’de riskler azalır hem de Türkiye olası bir barış masasında güçlü bir konuma gelir.
