Trump’ın Küresel Tarifelerine Fren: Federal Mahkemeden Tarihi Karar
Amerikan ticaret politikaları tarihinde yeni bir kırılma anı yaşanıyor. ABD Federal Daire Temyiz Mahkemesi, Başkan Donald Trump’ın en kapsamlı küresel tarifelerinin büyük bölümünü yasadışı ilan ederek, Washington’un son yıllardaki en agresif ticaret stratejisine ağır bir darbe vurdu. 7’ye karşı 4 oyla alınan karar, yalnızca Beyaz Saray’ın yetki sınırlarını değil, aynı zamanda Amerika’nın küresel ticaret oyun planını da sorgulatıyor.
Karar, Trump’ın “acil durum” yetkisine dayanarak uyguladığı gümrük vergilerinin yasal zeminden yoksun olduğunu ortaya koyuyor. Mahkeme, Kongre’nin anayasal yetkisine açık bir vurgu yaparak, tarifelerin nihai olarak yasama organı tarafından belirleneceğini kayda geçirdi. Bu durum, yalnızca hukuki bir tartışma değil, ABD’nin ticaret diplomasisinin de seyrini değiştirebilecek bir dönüm noktası.
Hukukun Çizdiği Sınırlar
Trump yönetimi, Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’na (IEEPA) dayanarak başkana ülkeler arası tarifeleri uygulama yetkisi verildiğini savunuyordu. Ancak Federal Temyiz Mahkemesi bu argümanı reddetti: IEEPA, bir ülkenin ulusal güvenliğini doğrudan tehdit eden durumlarda ekonomik yaptırımlara izin verse de, geniş ölçekli ve kalıcı tarifeler için bir dayanak sunmuyor.
Bu yorum, Başkan’ın ticaret politikalarında “tek karar verici” gibi davranmasını engelleyen ciddi bir bariyer niteliğinde. Mahkeme, açıkça “Vergiler ve tarifeler Kongre’nin yetki alanındadır” mesajını verdi. Kısacası, yürütmenin sınırsız yetki iddiasına set çekildi.
Hangi Tarifeler Masadan Kalkıyor?
Karar özellikle, Çin, Meksika ve Kanada gibi ülkelere yönelik son yıllarda açıklanan geniş kapsamlı tarifeleri kapsıyor. Trump yönetiminin “karşılıklı” (reciprocal) mantıkla açıkladığı ve ithalat kalemlerini geniş ölçekte hedef alan vergiler, artık geçerliliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya.
Ancak bu, tüm tarifelerin rafa kalktığı anlamına gelmiyor. Çelik, alüminyum ve otomotiv gibi kritik sektörlerde “ulusal güvenlik” gerekçesiyle uygulanan tarifeler farklı bir yasal çerçeveye dayanıyor. Dolayısıyla bu başlıklar karardan doğrudan etkilenmeyecek. Yine de ekonominin geniş tabanlı dinamiklerini sarsan ve küresel tedarik zincirlerini zorlayan tarifelerin çoğu, hukuken temelsiz bulunmuş durumda.
Ekonomi Üzerindeki Çarpan Etki
Trump döneminde devreye giren küresel tarifeler, ABD ekonomisinde hem kısa vadeli hem de uzun vadeli baskılar yarattı. Küçük işletmeler ithalat maliyetlerindeki artıştan olumsuz etkilenirken, tüketiciler daha yüksek fiyatlarla karşılaştı.
Tarifelerden en çok etkilenen eyaletler arasında tarım yoğun bölgeler öne çıktı. Çin’e uygulanan vergilerin ardından Pekin’in misilleme olarak Amerikan tarım ürünlerine getirdiği kısıtlamalar, Ortabatı’daki çiftçileri ağır yük altına soktu. Aynı şekilde, Meksika ve Kanada’ya yöneltilen tarifeler, otomotiv ve gıda tedarik zincirlerini zorladı.
Mahkemenin bu kararı, piyasalarda “rahatlama sinyali” olarak yorumlanabilir. Özellikle ABD ile Asya arasındaki ticaret hattında, uzun süredir baskı altında kalan şirketler için yeni bir nefes alanı oluşabilir. Ancak süreç Yüksek Mahkeme’ye taşınacağı için, belirsizlik şimdilik devam ediyor.
Siyasetin Güç Dengeleri
Karar, yalnızca ekonomik değil, siyasi sonuçlar da doğuracak. Trump, ticaret politikalarını hem seçim kampanyalarında hem de ulusal güvenlik stratejisinde bir koz olarak kullanmıştı. “Amerika’yı yeniden büyük yapma” söylemi, büyük ölçüde Çin’e karşı açılan ticaret savaşlarıyla destekleniyordu.
Ancak mahkemenin bu kararı, Trump’ın siyasi argümanlarını da zayıflatıyor. “Başkan, tek başına ticaret savaşlarını yönetebilir mi?” sorusu artık daha net bir yanıt bulmuş durumda: Hayır. Bu aynı zamanda Kongre’nin rolünü güçlendiriyor ve yürütme ile yasama arasındaki dengeyi yeniden hatırlatıyor.
Küresel Etkiler: Washington’un Sinyali
ABD’nin attığı her tarife adımı, küresel ticaretin yönünü değiştiriyor. Çin’den Avrupa’ya, Kanada’dan Meksika’ya kadar birçok ülke Trump yönetiminin agresif tarifelerine yanıt vermek zorunda kalmıştı. Mahkemenin bu kararı, Washington’un ticaret diplomasisinde daha öngörülebilir ve kurallara bağlı bir çizgiye dönebileceği beklentisini artırıyor.
Avrupa başkentleri ve Asya ekonomileri, bu süreci yakından takip ediyor. Çünkü Amerika’nın tarife araçlarını sınırsız biçimde kullanması, küresel belirsizliği artırıyor ve tedarik zincirlerini zorunlu olarak yeniden şekillendiriyordu. Şimdi, hukukun çizdiği sınırlar, küresel aktörler için de daha istikrarlı bir oyun alanı yaratabilir.
Sonraki Adımlar: Yüksek Mahkeme’ye Doğru
Federal Temyiz Mahkemesi kararı, 14 Ekim’e kadar yürürlüğe girmeyecek. Bu süre Trump yönetimine Yüksek Mahkeme’ye başvuru hakkı tanıyor. Dolayısıyla tarifeler şimdilik yürürlükte kalmaya devam edecek.
Trump’ın itiraz etmesi neredeyse kesin. Eğer dosya Yüksek Mahkeme’ye taşınırsa, süreç aylar hatta yıllar alabilir. Nihai karar ise yalnızca Amerikan ticaret politikasının değil, küresel ticaret sisteminin de geleceğini belirleyecek.
Öne Çıkan Noktalar
- Çoğu küresel tarife yasadışı: Mahkeme, Trump’ın IEEPA yetkisine dayandırdığı tarifelerin büyük kısmını iptal etti.
- Ulusal güvenlik tarifeleri korunuyor: Çelik, alüminyum ve otomotiv ithalatındaki vergiler farklı yasal zeminde olduğu için geçerli.
- Kongre’nin rolü vurgulandı: Vergi ve tarife yetkisinin yürütmede değil, yasamada olduğu tekrarlandı.
- Belirsizlik sürüyor: Nihai kararı Yüksek Mahkeme verecek; tarifeler şimdilik yürürlükte.
Sonuç: Hukuk, Siyaset ve Ekonomi Arasında Yeni Bir Denge
Federal Temyiz Mahkemesi’nin kararı, Trump’ın ticaret politikalarını sınırlayan ikinci büyük yargı darbesi oldu. Bu, yalnızca bir başkanın yetki sınırlarını çizmekle kalmıyor, aynı zamanda Amerikan demokrasisinde kuvvetler ayrılığının altını çiziyor.
Ticaret savaşları döneminin ardından, ABD ekonomisinin yeniden dengeye oturması zaman alacak. Ancak şurası kesin: Levhaların kayışı nasıl Türkiye’yi Avrupa’ya doğru ittiyse, hukukun kayışı da Washington’un ticaret politikasını daha kurallı bir çizgiye doğru sürüklüyor.
Bu karar, hem iç politikada hem küresel arenada “oyunun kurallarının değiştiğini” hatırlatan güçlü bir sinyal niteliğinde. Yüksek Mahkeme’nin vereceği nihai karar ise yalnızca Trump’ın değil, Amerikan ticaret politikasının da geleceğini belirleyecek.
