ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni tarifelerle küresel ticaret dengeleri sarsılırken, 1,7 trilyon dolarlık reçeteli ilaç sektörü bu vergilerden kısmen muaf tutuldu. Ancak Trump, Salı günü yaptığı açıklamada ilaç ithalatına yönelik “büyük bir” tarife duyurusunun yakında yapılacağını belirtti. Karmaşık tedarik zinciri yapısı ve olası ilaç kıtlıklarının yaratacağı ölümcül riskler, bu sektörü otomotiv veya bira üreticilerine kıyasla daha az etkilenebilir hâle getiriyor.
ABD, dünyanın en büyük ve en kârlı reçeteli ve jenerik ilaç pazarına sahip olmasına rağmen, 2024’te 213 milyar dolarlık ilaç ithalatı gerçekleştirdi. Bu rakam, on yıl öncesinin 2,5 katı. Teorik olarak tarifeler, üretimin ABD’ye dönmesini teşvik edebilir. Ancak bunun önünde çok sayıda engel var.
İlaç Üretimi Küresel Bir Ağ Üzerine Kurulu
Trump’ın önce çözmesi gereken temel sorunlardan biri, ilaç endüstrisinin onlarca ülkeyi kapsayan tedarik zincirleri. Covid-19 salgını sırasında bu sistemin ne kadar kırılgan olduğu ortaya çıkmıştı. Hayati önemdeki kemoterapiler, enfeksiyonlarla savaşan penisilin ve ateş düşürücü parasetamol gibi ilaçlarda yaşanan kıtlık, birçok ham maddenin Hindistan ve Çin’de üretilmesine bağlandı.
2023 verilerine göre, astım ve diyabet gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan hayati ilaçların etken maddelerinin (API) sadece %4’ü ABD’de üretildi. %82’si ise Çin ve Hindistan kaynaklıydı. GSK, AstraZeneca ve Pfizer gibi dev firmalar ise sadece bu iki ülkeye değil, İrlanda, Almanya, Kanada, Birleşik Krallık ve ABD’ye yayılan bir üretim ağını kullanıyor. Üretim genellikle farklı ülkelerde başlıyor, “dolum ve son paketleme” ise başka ülkelerde tamamlanıyor. Örneğin, ilaç ihracatı İrlanda’nın ABD’ye satışlarının yaklaşık %60’ını oluşturuyor.
Tarifeler Ters Etki Yapabilir
Trump’ın planladığı tarifeler, bu küresel ve yüksek maliyetli üretim sistemini kökten sarsabilir. Ancak uzmanlara göre, ABD’de bir ilaç fabrikası kurmak ve faaliyete geçirmek 10 yılı bulabiliyor. Bu süreçte FDA tarafından yapılan yoğun denetimler, üretimi ciddi biçimde yavaşlatıyor. Ayrıca, faaliyete geçen fabrikaların ürünleri de piyasaya sürülmeden önce uzun test süreçlerinden geçiyor.
Bu nedenle tarifeler iki yönden geri tepebilir. Yüksek kaliteli, patentli ilaçları üreten firmalar, örneğin bir kanser tedavisinin fiyatını artırarak tarifeleri telafi edebilir. Bu da ek maliyeti hastanelere, sigorta şirketlerine ve son kullanıcıya yansıtır. Ancak jenerik ilaç üreticileri, zaten düşük kâr marjlarıyla çalıştıkları için fiyat artıramaz ve ABD’ye ihracatı kısmak, üretimi azaltmak ya da iflas etmek zorunda kalabilir. 2023’te Vyera Pharmaceuticals’ın iflası, bu kırılgan yapının en açık örneklerinden biri oldu.
Trump’ın “Kurtuluş Günü tarifeleri”, yüksek fiyatlara karşı toleransının olduğunu gösteriyor. Ancak fabrika kapanmaları ve ilaç kıtlıkları can kaybına yol açabilir. Bu nedenle Trump, ilk etapta ilaç sektörünü tarifelerden muaf tutmuştu. Şimdi ise yönetim, tarifelerin sektöre etkisini araştırmak için “Section 232” adı verilen bir soruşturma başlatmayı değerlendiriyor. Aynı soruşturmanın kritik mineraller için de açılması bekleniyor. İlaç sektörü, bu sürecin 9 aya kadar süreceğini ve tarifelerin fiyat artışı ile kıtlığa yol açabileceğini ortaya koymasını umut ediyor.
Kademeli Geçişle Zarar Azaltılabilir
Trump Salı günü yaptığı açıklamalarla tarifeleri hemen devreye sokma eğilimi taşıdığını gösterdi. Bu nedenle yatırımcılar, sektördeki dev şirketleri cezalandırmaya başladı. MSCI Dünya İlaç Endeksi’ne göre sektör, geçen Çarşamba’dan bu yana %8 değer kaybetti. Novo Nordisk, AstraZeneca ve Eli Lilly gibi şirketler bu düşüşten en çok etkilenenler arasında.
Ancak Trump, Big Pharma’yı vururken olası felaketleri önlemek için kademeli bir tarife politikası izleyebilir. Bu strateji, üretimin ABD’ye zamanla kaydırılmasını teşvik ederken, bazı hammaddelere – örneğin Hindistan’dan gelenlere – muafiyetler getirebilir. Yine de bu süreç maliyetli olur ve daha pahalı ABD iş gücünün devreye girmesini gerektirir. Ancak zamana yayılan bu geçiş, hem sektörün yükünü azaltır hem de hayat kurtarabilir.
Diğer sektörlere kıyasla, ilaç devlerinin Trump’a karşı daha dirençli bir savunma hattı var gibi görünüyor.
