Ortadoğu’da Yeni Dönem: Trump’ın Körfez Turu Netanyahu’nun Yalnızlığını Derinleştirdi
18 Mayıs, Dubai (Reuters) — ABD Başkanı Donald Trump’ın dört günlük Körfez turu, yalnızca silah ve yatırım anlaşmalarına sahne olmadı. Aynı zamanda, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Ortadoğu denklemi içindeki yalnızlığını da gözler önüne serdi.
Trump’ın, Suriye’nin yeni İslamcı lideri Ahmed el-Şara ile Riyad’da tokalaşması, Netanyahu için en sarsıcı mesaj oldu. İsrail’in “takım elbise giymiş El-Kaide teröristi” olarak nitelendirdiği Şara hakkında Trump’ın “gerçek bir lider” diyerek övgüde bulunması, Tel Aviv’de yankı uyandırdı.
Trump’ın Riyad, Katar ve BAE’deki temasları; Suudi Arabistan’ın ekonomik gücüne yaslanan yeni bir Sünni liderliğin oluştuğunu gösterirken, İsrail’in bu sürecin dışına itildiği izlenimini güçlendirdi. Reuters’a konuşan diplomatik kaynaklara göre, Washington’da Netanyahu’ya yönelik sabır tükenmiş durumda.
Ateşkes Krizi ve Gazze’deki Çıkmaz
Trump, başkanlığa döndüğünde Gazze’de ateşkes sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılması gerektiğini açıkça ifade etmişti. Ancak Netanyahu, uluslararası çağrılara rağmen saldırıları tırmandırdı. 7 Ekim 2023’te Hamas’ın düzenlediği saldırı sonrası başlayan çatışmalarda, Gazze’de ölü sayısı 52.900’ü geçti.
İsrail’in askeri operasyonları bir yandan uluslararası tepkileri artırırken, diğer yandan ABD’nin bölgedeki stratejik önceliklerini sekteye uğrattı. Trump’ın “sonuç odaklı ve işlemsel” yaklaşımıyla uyumsuz hale gelen Netanyahu, Washington’daki desteğini de zayıflatmaya başladı.
David Schenker gibi eski ABD yetkilileri, Netanyahu’nun Washington’da artık işe yaramayan bir lider olarak görüldüğünü açıkça dile getiriyor: “Bu yönetim ondan sıkıldı, çünkü masaya hiçbir şey getirmiyor.”
Trump’ın Sessiz Mesajı: İsrail Masanın Dışında
Trump yönetiminin İsrail’e sırt çevirdiği söylenemez. Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü James Hewitt, “İran’ın nükleer silah sahibi olmaması, Gazze’deki rehinelerin serbest bırakılması ve bölgesel güvenliğin sağlanması için İsrail’le yakın çalışmaya devam ediyoruz,” diyerek klasik müttefiklik vurgusunu sürdürdü. Ancak kapalı kapılar ardında, Netanyahu’nun pozisyonuna dair rahatsızlıkların dile getirildiği belirtiliyor.
Trump’ın diplomatik önceliklerinde Riyad, Doha ve Abu Dabi başrolleri alırken, Tel Aviv’in adı neredeyse hiç anılmadı. Körfez turunda duyurulan milyarlarca dolarlık savunma ve teknoloji anlaşmaları, Trump’ın Ortadoğu’daki yeni düzenini işaret ediyor.
Körfez’in Yeni Liderliği ve İran’ın Gerileyişi
Suudi Arabistan’ın Sünni dünyadaki liderliği, Trump’ın ziyaretiyle perçinlendi. İran’ın yıllarca Şii ekseniyle kurduğu bölgesel nüfuz, hem ekonomik zayıflık hem de askeri darbelerle zedelenmiş durumda. Hizbullah ve Hamas’a verilen desteğin bedelini, Tahran ağır bir şekilde ödüyor.
Trump ise, Körfez monarşileriyle yapay zekâ, çip ve savunma teknolojisi ekseninde yeni bir ortaklık kuruyor. Katar’da düzenlenen ihtişamlı karşılama, Trump’a lüks bir 747 jeti önerilmesi ve kraliyet düzeyinde ağırlanması bu işbirliğinin sembolü oldu. Ancak bu sıcak ilişkiler, İsrail’de tedirginlik yaratıyor. Çünkü Katar, Hamas’a mali destek sağlayan başlıca aktörlerden biri olarak görülüyor.
Yoel Guzansky, Tel Aviv Üniversitesi’nden bir güvenlik uzmanı olarak, Katar’ın ABD için stratejik önemini şöyle özetliyor: “Katar, sadece Hamas’la bağlarıyla değil, aynı zamanda ABD’nin Ortadoğu’daki en büyük askeri üssüne ev sahipliği yapmasıyla da önemli. İsrail bunu yeterince anlayamıyor.”
Suudi Arabistan’ın Diplomatik Koşulları
Riyad, İsrail ile diplomatik normalleşmenin ancak savaşın sona ermesi ve Filistin devletine giden bir yol açılması durumunda mümkün olacağını belirtti. Netanyahu ise bu koşulları reddediyor. Bu tutum, İbrahim Anlaşmaları’nın Suudi Arabistan’ı da kapsayacak şekilde genişletilmesi hedefini şimdilik askıya almış durumda.
Trump ise Suudi Arabistan ile yeni bir sivil nükleer enerji işbirliğine hazırlanıyor. İsrail için bu da ayrı bir endişe kaynağı. Çünkü nükleer teknolojiye sahip bir Suudi Arabistan, Tel Aviv’in bölgedeki stratejik avantajını tehdit edebilir.
Ayrıca Trump, Suriye’ye yönelik ABD yaptırımlarını da kaldırmayı planladığını duyurdu. Bu adım, Suudi talepleri doğrultusunda atılırken, İsrail’in ciddi itirazlarına rağmen gerçekleşti. Sadece aylar önce Washington, Şaraa’yı yakalayana 10 milyon dolar ödül koymuşken; bugün el sıkışılan meşru bir lider olarak kabul ediliyor.
Netanyahu Sessiz, İsrail Endişeli
İsrail Başbakanlığı, Trump’ın ziyaretiyle ilgili yorum yapmadı. Netanyahu’nun sağcı hükümeti sessizliğini korurken, muhalefet ve medya, ülkenin dışlandığı bir Ortadoğu düzeni karşısında alarm veriyor.
Eski Başbakan Naftali Bennett’in tepkisi oldukça sertti: “Orta Doğu tektonik değişimler geçiriyor, düşmanlarımız güçleniyor ama Netanyahu’nun hükümeti felç geçirmiş gibi davranıyor.”
David Makovsky, “Trump’ın ilk dönemindeki gibi artık ABD ve İsrail büyük konularda senkronize değil,” diyerek ilişkinin dönüşümüne dikkat çekti.
Netanyahu’nun hem Gazze’de hem de İran konusunda hiçbir stratejik çözüm sunmaması, Trump’ın “işleyen liderlik” vizyonuna uymuyor. Şu an için en belirgin gerçek şu: Körfez yatırım yapıyor, Trump dağıtıyor, Netanyahu ise seyrediyor.
