BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
TikTok’u bir kez kullanmaya başladıysanız, gözünüzü ondan ayırmanız hayli zor. Çinli uygulamanın Amerika’daki talihsizlikler dizisi için de aynısı geçerli. TikTok’un baş döndürücü kısa videolarının aksine, bu süreç yıllardır sürüyor. Şimdi ise nihai bir sonuca yaklaşmış durumda. Eylül sonunda, Donald Trump ile Çinli mevkidaşı Şi Cinping arasında varılan bir düzenlemenin ana hatları belirmeye başladı: TikTok ABD’nin kontrolü, Amerikalı yatırımcıların liderliğindeki bir konsorsiyuma devredilecek. Ya bu olacaktı ya da Trump’ın Demokrat selefi tarafından 2024’te imzalanan iki partili yasaya uygun şekilde TikTok Amerika’da karartılacaktı.
Ayrıntılar hâlâ belirsiz olsa da, 30 saniyelik bir TikTok özeti şöyle olurdu: Yeni sahipler (Larry Ellison ve Trump’ın bazı Silikon Vadisi dostlarının yüzleri belirsin) Amerikan şirketindeki hisselerin %80’ini aldı. Anlaşma TikTok ABD’yi 14 milyar dolara değerliyor. Ne? Analistler en az 40 milyar, hatta 100 milyar dolar edebileceğini düşünüyordu. Ahh! Meğerse kârların yarısı hâlâ TikTok’un Pekin merkezli ana şirketi ByteDance’e akacak; ByteDance %20’lik hisseyi elinde tutacak. Ama uygulamanın göz yapıştıran tavsiye algoritması artık Amerikan tarafında lisanslanacak; bu da Komünist Parti’nin onu manipüle edemeyeceği anlamına geliyor. Büyük bir “beğeni” işareti.
Araştırma şirketi eMarketer’a göre en az ayda bir kez TikTok’a giren 117 milyon Amerikalı hayran rahat nefes alabilir. Yeni hissedarlar, ekonomik payları seyrelmiş olsa bile, gerçek bir pazarlık elde etmenin keyfini sürebilir. Ve Trump, baş müzakereci olarak zaferin tadını çıkarabilir.
Ancak en büyük kazanan belki de ByteDance’in kendisi. Çünkü TikTok ABD’den vazgeçmek, 330 milyar dolarlık ana şirketin görece düşük profilli küresel fetihlerinde bir dikkati dağıtıcı unsuru ortadan kaldırıyor. Hatta bir ByteDance yatırımcısı, TikTok ABD’siz ByteDance’in daha da değerli olabileceğini öne sürüyor.
Bütün bu tantana arasında, Amerika’nın ByteDance’in e-imparatorluğunda ne kadar küçük bir yer tuttuğunu gözden kaçırmak kolay. Üstelik, şimdilik çok kârlı bir bölüm de değil. TikTok’un Amerika dışındaki aylık aktif kullanıcı sayısı 1 milyarı aşıyor—bu, kalabalık Hindistan’da yasak olmasına rağmen etkileyici bir rakam. Çin’deki büyük kardeşi Douyin ise yaklaşık 800 milyon kullanıcı ekliyor—ve gerçekten para kazandırıyor. ByteDance’in geçen yıl bildirilen 155 milyar dolarlık küresel gelirinin yanında 33 milyar dolarlık net kârının çoğundan büyük ihtimalle Douyin sorumluydu.
Kritik olan, ByteDance’in artık yalnızca cazip kliplerin yanında reklam satmaktan ibaret olmaması. eMarketer’a göre bu, 2024 satışlarına 49 milyar dolar katkı sağladı; toplamın üçte birinden az. Özel bir şirket olan ByteDance, küçülmüş teknoloji öncüsü Baidu’nun yerini alarak Çin’in dijital oligarşisini tanımlayan BAT kısaltmasındaki B oldu. Alibaba ve Tencent ile eğlenceden e-ticarete, yapay zekâdan küresel pazarlara kadar her alanda kafa kafaya mücadele ediyor. Dünyanın bazı bölgelerinde, Batı’nın büyük teknoloji devlerine de meydan okumaya hazır.
ByteDance’in büyüsü, mevcut kategorileri aşan ürünler yaratma becerisinde yatıyor. TikTok ve Douyin sosyal uygulamalar mı? Kısmen, ama Facebook veya Instagram’dan çok YouTube gibi; çünkü algoritmalarında TikTok’a benzer ayarlamalar yapılmasına rağmen hâlâ kısmen sosyal bağ kurma ve geliştirme amacına hizmet ediyorlar. Peki eğlence mi? Evet, ama Netflix ya da Disney gibi devasa prodüksiyon bütçeleriyle değil.
Ya da e-ticaret mi? O da var. Çünkü uygulamanın büyüleyici içeriğini tüketirken artık alışveriş yapabiliyorsunuz. ByteDance, Çin’deki mal hacmine göre yalnızca Alibaba ve Pinduoduo’nun ardından üçüncü en büyük çevrimiçi alışveriş platformu. Bu yıl TikTok Shop, Brezilya, Fransa ve Almanya gibi ülkelere girdi. 2021’den beri mevcut olduğu Britanya’da, Morgan Stanley’ye göre Marks & Spencer ve eBay’i geçerek giyim satışında dördüncü sıraya yerleşti. 2024’te Endonezya’nın çevrimiçi perakendecisi Tokopedia ile yapılan ani birleşme sayesinde TikTok, Güneydoğu Asya ülkelerinin ASEAN bloğundaki e-ticaretin dörtte birinden fazlasını kontrol ediyor.
TikTok ve Douyin ayrıca giderek yeni bir tür çevrimiçi arama olarak da kullanılıyor; insanların eskiden Google’a sordukları ipuçlarını ve bilgileri sunuyor. Bu, bir zamanlar Çin’in Google’ı sayılan Baidu’nun yanı sıra Amerika’daki asıl Google için de bir meydan okuma. Yapay zekâya gelmeden bile tablo bu.
ByteDance, 2012’deki kuruluşundan bu yana bir makine öğrenimi şirketi. Google’ın sayfa sıralaması algoritmasıyla yaptığı gibi, önce ürkütücü derecede isabetli tavsiye motorunu geliştirdi, sonra bunun etrafında bir iş kurdu. Bu sistem artık üretken yapay zekâ ile destekleniyor. ByteDance, geçen yıl Nvidia’dan Amazon, Google, Meta veya Tencent’ten daha fazla olmak üzere 200.000’den fazla üst düzey yapay zekâ çipi satın aldı. Büyük dil modelleri zekâ liglerinde en üst sıralarda. Çinli sohbet robotu Doubao’nun Ağustos’ta 157 milyon aylık kullanıcısı vardı; daha küresel ölçekte tanınan rakibi DeepSeek’ten pazar payı aldı. Çin’in en büyük yapay zekâ uygulaması; kız kardeşi Jimeng (bir görsel üretici) ise dördüncü sırada.
Sonsuz kaydırma
ByteDance’in kategori yıkan iş modeli, Amerika’nın dijital pazarında, olgunlaşmamış pazarlara kıyasla her zaman daha zor uygulanacaktı. TikTok Shop, orada ancak 2023’te açıldı; Douyin Çin’de bunu üç yıl önce başlatmıştı. Jeopolitik hassasiyetler göz önüne alındığında, TikTok ABD’nin üzerine yapay zekâ eklemek daha da zorlu olurdu. Dikkati ve kaynakları daha az tartışmalı bölgelere yöneltmek daha mantıklı. Amerikan sıkıntısı geride kaldığında ByteDance, yeni özellikleri dünyanın diğer yerlerinde daha da hızla devreye alabilir.
O halde neden TikTok ABD’yi tamamen bırakmıyor? Şi Cinping için bu, Trump’a verilmiş fazla büyük bir taviz olabilirdi. ByteDance içinse bu, daha temiz—ve daha kârlı—bir çıkış olabilirdi.
