BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Tesla hissedarlarının %75’inden fazlası, şirketin CEO’su Elon Musk için hazırlanan dev maaş paketini onayladı. Yaklaşık 1 trilyon dolarlık bu ödül, Musk’ın elektrikli araç üreticisinin piyasa değerini 1,5 trilyon dolardan 8,5 trilyon dolara çıkarmasına bağlı olacak. Karar bekleniyordu; hafta başında Tesla’nın en büyük yatırımcılarından biri olan Norveç Varlık Fonu, bu ödemeye karşı oy kullanacağını açıklamıştı.
Amerikan Temsilciler Meclisi’nin eski başkanı Nancy Pelosi, 2027’de Kongre’den emekli olacağını duyurdu. 85 yaşındaki Demokrat siyasetçi, 1987’de San Francisco bölgesinden seçilmişti ve görevden ayrıldığında 20 dönem hizmet etmiş olacak. Pelosi, geçtiğimiz günlerde Kaliforniya’daki seçim bölgelerini Demokratların lehine yeniden düzenlemeyi amaçlayan “Proposition 50” yasasının geçmesini sağlamıştı.
Sudan’da iki yılı aşkın süredir orduyla çatışan paramiliter grup Hızlı Destek Gücü (RSF), Amerika, Mısır, BAE ve Suudi Arabistan’ın desteklediği insani ateşkesi kabul ettiğini açıkladı. Grup ayrıca kalıcı bir barış için müzakerelere açık olduğunu duyurdu. Daha önceki ateşkes girişimleri başarısız olmuştu. Sudan ordusundan ise konuya dair açıklama gelmedi.
Donald Trump, ilaç üreticileri Eli Lilly ve Novo Nordisk ile kilo verme iğne ve haplarının fiyatlarını düşürmek için anlaşmaya vardığını açıkladı. Bu ilaçlar, yaşlılar ve düşük gelirli Amerikalılar için sağlık sigortası programları olan Medicare ve Medicaid kapsamında erişilebilir olacak; ayrıca gelecek yıl açılacak TrumpRX adlı devlet web sitesinde de satılacak.
Kalmaegi Tayfunu, Filipinler’de en az 114 kişinin ölümüne yol açtıktan sonra Vietnam’a ulaştı. Dak Lak ve Gia Lai eyaletlerinde binlerce kişi tahliye edilirken, 260.000 asker olası yardım operasyonları için hazır bekletiliyor. Asya’nın bu yılki en güçlü fırtınası olarak tanımlanan tayfun, Filipinler’in orta kesimindeki Cebu Adası’nda köyleri tamamen su altında bıraktı.
İsrail Savunma Kuvvetleri, Hizbullah’a ait “terörist altyapıyı” hedef aldığını belirterek Lübnan’ın güneyine hava saldırısı düzenledi. En az bir kişi öldü. İsrail, Hizbullah’ı sivilleri “insan kalkanı” olarak kullanmakla suçladı. Geçen kasımdan bu yana taraflar arasında kırılgan bir ateşkes yürürlükte olsa da, son haftalarda İsrail bölgeye birkaç kez hava saldırısı düzenledi.
Microsoft, ChatGPT’nin üreticisi OpenAI ile yakın ortaklığından uzaklaşarak yapay zekâ araştırmalarında yeni bir vizyon duyurdu. Şirketin yönetim kurulunda da yer alan Mustafa Suleyman liderliğindeki yeni “süperzekâ ekibi”, yapay zekâyı tıbbi teşhis veya temiz enerji üretimi gibi “gerçek dünyada fayda sağlayan, kontrollü” alanlarda kullanmayı hedefliyor.
Sudan’ın Acısı
Darfur’daki katliamı ne durdurabilir? Sudan’ın batısındaki bölgenin başkenti el-Faşir, geçen ay iç savaşın taraflarından biri olan paramiliter Hızlı Destek Güçleri’nin (RSF) eline geçtikten sonra, binlerce kişinin öldüğü tahmin ediliyor. Şehirden kaçabilenler, kitlesel tecavüzler, kaçırmalar ve cesetlerle dolu sokaklar gördüklerini anlatıyor. Yaklaşık 260.000 nüfuslu kentteki pek çok kişi hâlâ kayıp.
Yine de barış görüşmeleri sürüyor. Salı günü Beyaz Saray Sözcüsü, Trump yönetiminin “çatışmayı sonlandırma çabalarına aktif biçimde dâhil olduğunu” söyledi. Perşembe günü ise RSF, Amerika’nın önerdiği “insani ateşkesi” kabul ettiğini duyurdu. Bu, ilerleme anlamına geliyor ancak Sudan ordusundan henüz yanıt gelmedi. Dahası, her iki taraf da daha önce birçok kez ateşkes önerilerini kabul etmiş, ancak hiçbiri uzun sürmemişti.
Kuru mevsimin yaklaşmasıyla tarafların hâlâ savaşarak daha fazla kazanım elde edebileceklerine inandıkları görülüyor. Bu denklem değişmeden, yani dış baskı çok daha güçlü bir biçimde artmadan, katliamı durduracak bir barış olasılığı zayıf görünüyor.
Amerikan ekonomisinin sisli dibi
Amerika’daki hükümetin kapanması artık ikinci ayına girdi. Bununla birlikte, ekonomiye dair resmi veri akışı da kurumuş durumda. ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell, faiz indirimleri konusunda temkinli olunması gerektiğini savunurken yerinde bir benzetme yaptı:
“Sisli havada araç kullanıyorsanız, yavaşlarsınız,” dedi.
Daha güvercin tutumuyla tanınan ve Powell’ın yerine geçebileceği konuşulan Fed Guvernörü Chris Waller ise aynı fikirde değildi: “Sis, yavaşlamanızı söyler, ama kenara çekilip beklemenizi değil.”
Bu belirsizlik ortamında, özel sektör kaynaklı ekonomik veriler her zamankinden fazla önem kazanıyor.
İstihdam teknolojisi şirketi ADP tarafından Çarşamba günü yayımlanan verilere göre, Ekim ayında özel sektörde 42.000 yeni istihdam yaratıldı.
Büyümenin öncü göstergesi olan satın alma yöneticileri endeksleri (PMI), hizmet sektöründe beklentilerin oldukça üzerinde gelirken, imalat tarafında zayıf kaldı.
Sırada, Michigan Üniversitesi’nin tüketici güven endeksi verileri var. Cuma günü açıklanacak bu raporda da ekonomiye dair karamsar beklentilerin sürmesi öngörülüyor.
MAGA’nın en iyi dostu Beyaz Saray’da
21 Ekim’de Donald Trump, Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de yapılması planlanan Vladimir Putin görüşmesini iptal etti. Rus diplomatların, Ukrayna savaşı konusunda sert talepler öne sürdüğü bildirildi. Bu durum, aylarca böyle bir zirveye zemin hazırlamaya çalışan Macaristan Başbakanı Viktor Orbán için büyük bir hayal kırıklığıydı. Ancak Orbán, Cuma günü Beyaz Saray’da Trump’la görüşecek ve nihayet Ukrayna meselesi de dâhil olmak üzere birçok konuda düşüncelerini paylaşma fırsatı bulacak.
Orbán’ın öncelikli hedeflerinden biri, Amerika’nın Rus petrolüne yönelik yeni yaptırımlarından Macaristan’ın muaf tutulmasını sağlamak. Ülke geçen yıl petrolünün %86’sını Rusya’dan boru hattıyla tedarik etmişti.
Öte yandan Orbán’ın “illiberal popülizmi”, Amerika’daki MAGA (Make America Great Again) hareketi için bir ilham kaynağı oldu. Orbán, Trump’la olan dostluğunun Macar seçmenine somut fayda sağladığını göstermek istiyor. Önümüzdeki ilkbaharda yapılacak seçimler öncesinde, Orbán’ın partisi, baş rakibi Péter Magyar’ın gerisinde görünüyor.
Türkiye’nin öfke oranları
Türkiye’nin yıllık enflasyon oranı, geçtiğimiz ay %32,9’a gerileyerek Eylül’de bir yıldan uzun süredir ilk kez görülen artışın ardından yeniden düşüşe geçti. Yine de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Cuma günü yayımlayacağı üç aylık Enflasyon Raporu’nda, bu yıl için %25–29 aralığında öngördüğü enflasyon tahminini yukarı yönlü revize etmek zorunda kalabilir.
Merkez Bankası, 2022 ile 2024 yılları arasında faiz oranlarını 40 puandan fazla artırdıktan sonra, son bir yılda indirimlere temkinli biçimde başladı. Banka, enflasyonun 2026’da %16’ya, 2027’de ise %9’a düşmesini bekliyor. Bu tahmin fazla iyimser olabilir; ancak en azından enflasyon eğilimi aşağı yönlü.
Banka’nın önceki yönetimi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın baskısıyla, fiyatlar hızla yükselirken dahi faizleri düşürmüştü. Bu politika, bir neslin en ağır enflasyon krizine yol açtı. Türk halkı o hatalı dönemin bedelini hâlâ ödüyor.
