BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Beyaz Saray, Donald Trump’ın Vladimir Putin ile görüşmesi için “yakın zamanda bir plan bulunmadığını” açıkladı. Geçen hafta Amerika Başkanı, Rus mevkidaşıyla Macaristan’da kısa süre içinde görüşeceğini söylemişti. Salı günü Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ülkesinin tutumunun “büyük ölçüde değişmediğini” belirtti. Lavrov, Rusya’nın Ağustos ayındaki son zirvede Ukrayna’da ateşkes anlaşmasını kabul etmeyi reddettiğini hatırlattı.
Hamas, İsrail’e iki rehinenin cenazesini teslim etti; böylece teslim edilen toplam sayı 28 kişiden 15’e yükseldi. Teslimat, ABD Başkan Yardımcısı JD Vance’in İsrail ziyareti sırasında gerçekleşti. Vance, Gazze ateşkesinin “sürdürülebileceği konusunda büyük bir iyimserliğe sahip olduğunu” söylerken, Hamas’a “anlaşmanın bir sonraki aşamasında öngörülen silahsızlanmayı yerine getirmezse çok kötü şeylerin olacağı” uyarısında bulundu.
Altının ons fiyatı Salı günü yaklaşık %6 düşerek 2013’ten bu yana en sert günlük gerilemeyi yaşadı. Sarı metal, yatırımcıların güvenli liman arayışıyla Pazartesi günü ons başına 4.381 doların üzerine çıkarak rekor kırmıştı. Çin ve ABD arasındaki ticaret gerilimlerinin hafifleyebileceği yönündeki umutlar, bu düzeltmenin başlıca nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.
Takaichi Sanae, iktidardaki Liberal Demokrat Parti’nin merkez sağ Japonya İnovasyon Partisi ile yeni bir koalisyon kurmasının ardından Japonya’nın ilk kadın başbakanı oldu. Bu ittifak, Takaichi’nin parlamentoda yeterli desteği bulmasını sağladı. Genişlemeci maliye politikası ve parasal gevşeme yanlısı olan Takaichi’nin seçilmesiyle Nikkei 225 endeksi tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı; Japon yeni ise değer kaybetti.
Warner Bros Discovery, şirketin tamamını veya bir kısmını satmayı değerlendirdiğini açıkladı. HBO ve CNN’in sahibi olan şirketin geçen ay Oracle’ın kurucusu Larry Ellison’ın oğlu David Ellison’dan gelen bir teklifi geri çevirdiği bildirildi. Ellison ailesi, Amerikan medya dünyasında giderek daha etkili hale geliyor; genç Ellison kısa süre önce Hollywood stüdyosu Paramount’un kontrolünü devralmıştı.
İngiltere İstatistik Ofisi’ne göre, Britanya Eylül’e kadar olan altı ayda 99,8 milyar sterlin (134 milyar dolar) borçlandı; bu rakam tahminlerin 7,2 milyar sterlin üzerinde. Eylül ayında yapılan 20,2 milyar sterlinlik borçlanma, son beş yılın aynı dönemine göre en yüksek seviye oldu. Veriler, 26 Kasım’da bütçesini açıklayacak olan Maliye Bakanı Rachel Reeves üzerindeki vergi artırma baskısını artırdı.
OpenAI, ChatGPT Atlas adlı yapay zekâ destekli bir web tarayıcısı başlattı. ChatGPT ve Perplexity gibi yapay zekâ tabanlı tarayıcıların yükselişi, insanların internette gezinme şeklini kökten değiştirdi. Google ise Eylül ayında kendi tarayıcısı Chrome’a yapay zekâ asistanı Gemini’yi entegre etmişti. OpenAI’nin duyurusunun ardından Google’ın ana şirketi Alphabet’in hisseleri %4,8’e varan düşüş yaşadı.
Tesla’ya moral dopingi
Elon Musk, Tesla’nın sonuçlarını açıklarken her zaman bir sürpriz yapmayı sever — bu ister yeni bir model, ister yön değiştiren bir strateji olsun. Elektrikli araç üreticisi olarak yola çıkan Tesla, artık giderek daha fazla robot ve robotaksi (sürücüsüz taksi) geliştiren bir teknoloji şirketine dönüşüyor. Ancak Çarşamba günü açıklanacak üçüncü çeyrek sonuçlarında Musk’ın verebileceği haber, beklenenden çok daha büyük bir etki yaratabilir: Tesla son dönemdeki kadar kötü durumda olmayabilir.
Şirketin geliri, geçen yıla kıyasla birkaç çeyrektir arka arkaya düşüş gösteriyor; kârlar da yılın ilk üç ayında gerilemişti. Fakat bu ayın başında yayımlanan öncü veriler, satışların son çeyrekte yeniden yükselişe geçtiğini ortaya koydu. Bu toparlanmada, Amerikan müşterilerinin hükümet sübvansiyonları Eylül sonunda sona ermeden önce elektrikli araç satın almaya yönelmesi etkili oldu.
Yine de Tesla’nın yakın zamanda tanıttığı daha uygun fiyatlı Model Y versiyonu piyasada beklenen ilgiyi göremedi. Üstelik, şirketin diğer otomobil üreticilerine karbon kredisi satmasını kolaylaştıran bazı devlet programlarının sona ermesi, önümüzdeki dönemde gelirlerini olumsuz etkileyecek.
Bu sırada Musk’ın büyük gelecek vadettiği robot ve robotaksi projelerinden beklenen gelirlerin ise hâlâ uzak bir hedef olduğu değerlendiriliyor.
Askerî yenilik: hız ihtiyacı
Ukrayna’daki savaş, askerî yenilik sürecini hızlandırdı. Batı savunma çevreleri uzun süredir ağır ve karmaşık silah sistemlerine önem veriyordu. Ancak artık savaşın seyrine yapay zekâ destekli drone sürüleri ve otonom hedefleme kabiliyetine sahip uzun menzilli saldırılar yön veriyor. Çarşamba günü Hamburg’da siyasi, endüstriyel ve askerî liderler bir araya gelerek bu değişim hızını ve savaşta yapay zekâ, robotik ile kuantum bilişimin artan rolünü tartışacak.
Ukrayna’dan çıkarılan en önemli derslerden biri, hızın önemi. Batı’da yıllar süren geliştirme, yatırım ve konuşlandırma döngülerinin artık haftalar içinde tamamlanması gerekiyor. Savunma sanayi yatırımcısı MITS Capital’dan Perry Boyle’a göre Ukraynalı start-up’lar cepheden anında geri bildirim alabiliyor. Onun ifadesiyle, “hem düşük maliyetli üretici hem de yenilikçi olmayı aynı anda başarabiliyorlar.”
Batılı silah üreticileri ve hükümetler için bu durum, yalnızca teknolojik değil, zihniyet düzeyinde de bir dönüşüm gerektiriyor.
Britanya Maliye Bakanı için zor tercihler
Çarşamba günü açıklanacak verilerin, Britanya’da Eylül ayında enflasyonun yükseldiğini göstermesi bekleniyor. Tüketici fiyatlarının Eylül’e kadarki 12 ayda %4 arttığı tahmin ediliyor; bu oran Ağustos’taki %3,8 seviyesinden yukarıda. Böylece Britanya, diğer büyük ekonomilerden ayrışıyor: Ülkenin enflasyonu, Amerika’nın yaklaşık 0,9 puan ve Euro Bölgesi’nin 1,6 puan üzerinde.
Yükselen enerji ve gıda maliyetleri bu artışın bir nedeni olsa da, izlenen ekonomi politikaları da etkili oldu. Barclays Bankası’nın hesaplamalarına göre vergi artışları enflasyona 0,6 puan, düzenlemelere bağlı fiyat değişimleri—örneğin Nisan’da su faturalarındaki %26’lık artış—0,3 puan ekledi.
Tahminler, enflasyonun önümüzdeki yıl içinde düşüşe geçeceğine işaret ediyor. Bu durum, İngiltere Merkez Bankası’na faiz oranlarını indirme konusunda alan yaratabilir. Ancak bu, hükümetin bütçe açığını azaltmak için yeni enflasyonist vergi artışlarından kaçınmasına bağlı.
Maliye Bakanı Rachel Reeves, 26 Kasım’da açıklayacağı bütçe öncesinde, bir yandan mali disiplin sağlama baskısı, diğer yandan faiz indirimi için alan yaratma ihtiyacı arasında zor bir denge kurmak zorunda kalacak.
Uzayda çarpışmaları önlemenin yolları
Dünya yörüngesinde, en az 1 santimetre büyüklüğünde yaklaşık bir milyon adet enkaz parçası dolaşıyor. Son beş yılda faal uydu sayısı beş kat artarak 13.000’in üzerine çıktı — bunların yaklaşık üçte ikisi, Elon Musk’ın şirketi SpaceX tarafından fırlatıldı. Bu kalabalık yörünge trafiği, Çarşamba günü Paris’te Fransız hükümetinin ev sahipliğinde düzenlenecek Uzayda Sürdürülebilirlik Zirvesinin ana gündem maddesi olacak.
SpaceX, geçen yıl her bir uydusu için ortalama 35 çarpışma önleme manevrası gerçekleştirdi. Ancak sorun artık sadece yoğunluktan ibaret değil; uzayda savaş olasılığı da bilim kurgudan gerçeğe dönüştü. Rusya, Ukrayna’ya destek için kullanılan ticari uyduları hedef alabileceği yönünde uyarılarda bulundu.
Paris’te bir araya gelecek siyasetçiler, bilim insanları ve havacılık-endüstrisi liderleri, somut adımlar atılması çağrısında bulunacak. Hükümetlerin, uzay enkazını takip eden sistemlere daha fazla kaynak ayırması, uydu işletmecilerinin veri paylaşımını artırması öneriliyor.
Ancak daha tartışmalı öneriler de gündemde: fırlatma sayısına sınırlama getirilmesi, operatörlere daha güçlü sigorta yükümlülükleri getirilmesi ve görev süresi dolan uyduların yörüngeden çıkarılmasını zorunlu kılacak daha katı düzenlemeler. Bu tür önlemler, özellikle uzayda varlık oluşturmayı hedefleyen daha küçük ülkeler — Ukrayna gibi — için “giriş engeli” olarak algılanabilir.
