BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Hamas yönetimindeki sağlık bakanlığının açıklamasına göre, Gazze’nin güneyinde bir gıda dağıtım merkezinin yakınında İsrail ordusu tarafından en az 36 kişi vurularak öldürüldü. Ordu, halkın uyarılara rağmen durmaması üzerine askerlerin “uyarı ateşi” açtığını kabul etti. Son iki ayda bu merkezler, hem umutsuz kalabalıklar arasındaki kargaşa hem de İsrail ateşi nedeniyle ölümcül olaylara sahne oldu.
Cumartesi günü Suriye’nin Süveyda vilayetinde ateşkesin uygulanmasında zorluk yaşanırken silah sesleri ve top atışları yoğunlaştı. İsrail, Çarşamba günü başkent Şam’ı vurmuş, ardından ülkenin güneybatısında hükümet güçlerini hedef almaya başlamıştı. Bu adım, çoğunluğu Dürzî olan vilayette çıkan mezhep temelli şiddet olaylarının ardından geldi. İsrail, Cuma günü yaptığı açıklamada, Suriye güçlerinin bölgede istikrarı yeniden sağlamak amacıyla sınırlı süreyle (iki gün) bölgeye girişine izin verileceğini duyurdu.
Hong Kong, iki yıl aradan sonra ilk kez en yüksek seviye olan 10 numaralı tayfun sinyalini verdi. Yaklaşan Wipha tayfunu, saatte 167 km’yi (103 mil) aşan rüzgarlar getirdi. 200’den fazla uçuş iptal edildi, toplu taşıma durduruldu ve halka evlerinden çıkmamaları emredildi. İklim değişikliği nedeniyle bu tür fırtınalar daha güçlü, yavaş, yağışlı ve yıkıcı hale geliyor.
Japon seçmenler, parlamentonun üst kanadındaki sandalyelerin yarısının belirleneceği kritik bir seçim için sandık başına gitti. Kamuoyu yoklamaları, iktidardaki Liberal Demokrat Parti (LDP) ile koalisyon ortağı Komeito’nun çoğunluğu korumak için gereken 50 sandalyeye ulaşamayabileceğini gösteriyordu. LDP liderliğindeki hükümet, Ekim ayında alt meclisteki çoğunluğunu kaybetmişti.
ABD Adalet Bakanlığı, Jeffrey Epstein hakkında yürütülen büyük jüri soruşturmasına ait tanık ifadelerinin kamuya açıklanması için bir federal yargıca başvurdu. Cinsel istismar suçlusu Epstein’le ilgili tartışmalar, Donald Trump yönetimini sarsmaya devam ediyor. Bu tür ifadeler normalde gizli tutulur. Öte yandan Trump, Epstein’in 2003’teki doğum günü için kendisine açık ifadeler içeren bir not yazdığına dair bir haber yayımlayan Wall Street Journal, Rupert Murdoch, gazetenin ana şirketleri, üst düzey bir yönetici ve iki gazeteciye iftira davası açtı. Trump bu iddiayı reddediyor.
Vietnam’ın kuzeyindeki popüler ve manzaralı tatil noktalarından biri olan Ha Long Körfezi’nde, kötü hava koşullarında bir turist teknesinin alabora olması sonucu en az 34 kişi hayatını kaybetti. Teknedekilerin çoğu başkent Hanoi’den gelen yerli turistlerdi. Kurtarma çalışmaları şiddetli yağmur nedeniyle aksarken, birçok kişi hâlâ kayıp.
Amerikan teknoloji şirketi Astronomer’ın CEO’su Andy Byron, Coldplay konserinde bir çiftin sarıldığı görüntülerin viral olmasının ardından istifa etti. Çift, Boston’daki konserde dev ekrana yansıtılmalarının ardından aniden ortadan kayboldu. İnternet dedektifleri kısa sürede bu kişilerin Byron ve şirketin kıdemli yöneticilerinden biri olduğunu iddia etti. İkilinin evli oldukları düşünülüyor.
Japon Siyasetinde Kaotik Günler
Japonya’da Liberal Demokrat Parti (LDP), neredeyse yedi on yıldır kesintisiz şekilde iktidarda bulunuyor. Ancak son yıllarda parti, bir dizi krizle sarsıldı. 2022’de eski başbakan Abe Shinzo’nun öldürülmesinin ardından LDP’nin bir tarikat olan Moon Tarikatı (Unification Church) ile bağlantıları ortaya çıktı. Sonrasında yaşanan bir vergi kaçakçılığı skandalı, partinin içindeki birçok fraksiyonun dağılmasına yol açtı. Geçtiğimiz yıl ise LDP ve küçük koalisyon ortağı Komeito, parlamentonun alt kanadındaki çoğunluklarını kaybetti. Pazar günü seçmenler, bu kez üst meclis seçimleri için sandığa gitti. Partiler, burada da kontrolü kaybedebilir.
Seçim kampanyasında asıl gündem maddesi enflasyon olmalıydı. Ancak siyasetçilerin vergi indirimleri ve mali teşvikler vaat etmesi, tahvil piyasalarını tedirgin etti. Bunun yanında daha karanlık bir eğilim de ortaya çıktı. Beş yıl önce kurulan aşırı sağcı Do It Yourself (Kendi İşini Kendin Yap) Partisi, “Önce Japonya” söylemiyle hızlı bir yükseliş içinde. Uzun yıllar popülizme bağışık görülen Japonya için bu durum artık geçerli olmayabilir.
Filipinler, Trump’la İyi Geçinmeye Çalışıyor
Pazar günü, Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. (fotoğrafta), Donald Trump ile görüşmeler yapmak üzere Washington’a bir ziyaret başlattı. Amerika ile Filipinler müttefik konumunda. İki ülke, Çin’in Batı Pasifik’te hak iddia ettiği bölgelerde – demokratik olarak yönetilen Tayvan ve Filipinler’in uluslararası hukuka göre hak sahibi olduğu deniz sahaları gibi – silahlı güç kullanmasını caydırmak amacıyla birlikte çalışıyor.
Amerikan ve Filipin savaş gemileri, geçtiğimiz Çarşamba günü bu ihtilaflı sularda ortak devriye gerçekleştirdi. Bu tür faaliyetler, Trump’ın zaman zaman müttefiklerine karşı umursamaz tutumuna rağmen, iki ülke arasındaki iş birliğinin güçlü olduğunu gösteriyor. Ancak yine de belirsizlikler sürüyor. Filipinler’in Çin’in yayılmacı hamlelerine karşı direnç gösterebilmesi, yalnızca askeri değil, ekonomik olarak da sağlam bir Amerikan desteğine bağlı. Trump ise Filipinler’den ABD’ye yapılan ihracata %20 gümrük vergisi getirme tehdidinde bulundu. Başkan Marcos’un bu ziyarette Trump’ı bu vergilerden vazgeçirmeye çalışacağı kesin gibi görünüyor.
Kolombiya Cumhurbaşkanının Mali Sorunları
Kolombiya’nın sol görüşlü Cumhurbaşkanı Gustavo Petro (fotoğrafta), Pazar günü ekonomik planlarını Kongre’ye sunacak. Petro, yüksek kamu borcuna ve düşen vergi gelirlerine rağmen “sosyal yatırımları” öncelikli hale getireceğini belirtti. 2024 yılında vergi tahsilatı, 2023’e kıyasla 18,5 trilyon peso (4,6 milyar dolar) azaldı; bu da GSYİH’nin %2,2’sine denk geliyor. Hükümet, nakit akışı sorununu hafifletmek için kısmen, Petro’nun görünüşte yeşil gündemiyle uyumsuz olan hidrokarbon gibi sektörlere daha fazla vergi yükleyerek çözüm aradı.
Haziran ayında, Petro’nun 2022’de göreve gelmesinden bu yana dördüncü maliye bakanı olan Germán Ávila, devlet harcamaları ve borçlanması üzerindeki sınırı üç yıllığına kaldırdı. Bu yıl bütçe açığının GSYİH’nin %7’sini aşması bekleniyor. Petro, ülkenin borcunu azaltması gerektiğini söylese de, Kolombiya bütçesinin beşte biri borç faizine gidiyor. Ancak başkan, sosyal programlardaki harcamaları kısmayı da reddediyor; bu da mali disiplin konusundaki kararlılığına dair soru işaretleri yaratıyor.
Yapay Zekâ Sohbet Botlarının Politik Eğilimleri
Elon Musk’ın yapay zekâ şirketi xAI, geçtiğimiz günlerde Grok adlı sohbet botunun Adolf Hitler’i övmesi ve başka antisemitik ifadelerde bulunması sonrası özür diledi. Şirket, Grok’un Musk’ın sosyal medya platformu X’te yer alan “aşırıcı görüşler” içeren paylaşımlara aşırı derecede bağımlı hale geldiğini açıkladı. Bu olay, büyük dil modellerinin (LLM) kendi politik eğilimlerinin olabileceğini hatırlattı. Ancak genel olarak Grok bir istisna gibi görünüyor; çoğu LLM, aşırı sağdan ziyade hafifçe sola eğilim gösteriyor.
New York Üniversitesi ve dosya depolama platformu Dropbox’tan araştırmacılar, Grok hariç yedi popüler yapay zekâ sohbet botunu ahlaki, politik ve kültürel eğilimlerini ölçmek için çeşitli testlere tabi tuttu. Çoğu bot, ortalama bir Amerikalının solunda yer aldı. ChatGPT ve Perplexity en ilerici (liberal) sonuçları verdi; -100’ün “aşırı liberal” olduğu ölçekte sırasıyla -34% ve -27% puan aldılar. Aynı spektrumda tipik bir Amerikan yetişkininin puanı ise +3% olarak belirlendi. Araştırmacılar, bu durumun nedenleri arasında, liberal eğilimli eğitim verileri ve insan eğitmenlerin temkinli ince ayarlarının etkili olduğunu öne sürüyor.
