BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Küresel borsalar, kredi riski endişelerinin Amerikan bölgesel bankalarının hisselerinde satış dalgası başlatmasının ardından yeniden sakinleşti. İki otomobil şirketi, First Brands ve Tricolor’un iflası yatırımcı güvenini sarstı. Amerika’da S&P 500 endeksi Cuma günü %0,5 yükselişle kapandı. İngiliz borsaları da önceki kayıplarının bir kısmını telafi etti ancak günü yaklaşık %0,9 düşüşle kapattı. Altın fiyatı ise rekor seviyeye ulaştıktan sonra geriledi.
Donald Trump’ın eski ulusal güvenlik danışmanı John Bolton, gizli bilgilerin iletilmesi ve saklanmasıyla ilgili 18 suçlamayı reddetti. Her bir suçlama on yıla kadar hapis cezası öngörüyor. Trump’a açıkça muhalif olan Bolton, 2018–19 yıllarında Ulusal Güvenlik Danışmanlığı yaptığı döneme ait “günlük” notlarını aile üyelerine göndermekle suçlanıyor.
Bir Polonya mahkemesi, deniz altı gaz boru hatlarını havaya uçurmakla suçlanan bir Ukraynalı’nın Almanya’ya iade edilmemesine hükmetti. Rusya’yı Almanya’ya bağlayan Nord Stream boru hatları 2022’de sabotaja uğramıştı. Ukrayna suçlamaları reddediyor. Ukrayna yanlısı Polonya Başbakanı Donald Tusk, kararı X’te kutlayarak “Konu kapanmıştır” diye yazdı.
York Dükü unvanı da dahil olmak üzere kraliyet unvanlarından vazgeçen Prens Andrew, prenslik unvanını korudu. 2019 yılında hüküm giymiş bir pedofili olan Jeffrey Epstein ile olan ilişkileri nedeniyle kamu görevlerinden çekilmişti. Prens Andrew, Epstein’in açık sözlü suçlayıcılarından biri olan Virginia Giuffre’yi 17 yaşındayken cinsel istismara uğrattığı yönündeki iddiaları reddediyor; Giuffre’nin ölümünden sonra yayımlanacak anı kitabı gelecek hafta piyasaya çıkacak. Andrew, “Süren suçlamalar kraliyet ailesinin çalışmalarını gölgeliyor” dedi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile yaptığı görüşmede Trump, Ukrayna’nın talep ettiği Tomahawk seyir füzelerini sağlamanın “Rusya ile daha büyük bir tırmanma anlamına gelebileceğini” söyledi. Trump daha önce bu silahları Ukrayna’ya verebileceğini ima etmişti. Yakında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile de görüşmeyi planlayan Trump daha sonra iki lidere “Zaferi ilan edin ve bırakın kararı tarih versin!” çağrısında bulundu.
İsrail, Hamas tarafından bir rehineye ait olduğu düşünülen bir cenazenin daha iade edildiğini açıkladı. İsrail, ateşkesin sürmesi için tüm rehinelerin cenazelerinin teslim edilmesini talep ediyor. Bu sırada Gazze’de Türkiye, enkaz altında kaldığı düşünülen yaklaşık 10.000 kişinin cesetlerine ulaşmak için arama ekipleri gönderdi. Enklava bazı yardımlar ulaştı, ancak Birleşmiş Milletler daha fazlasına ihtiyaç olduğunu belirtti.
Küresel taşımacılık için dönüm noktası niteliğindeki iklim vergisi girişimi sekteye uğradı. Ülkeler, deniz taşımacılığında sera gazı emisyonlarını azaltmak için vergiyi oylamaya geçemeden Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Denizcilik Örgütü, Suudi Arabistan ve diğer ülkelerin baskısıyla toplantıyı erteledi. Görüşmeler en az bir yıl ertelendi. Vergiyi bir “aldatmaca” olarak nitelendiren Trump, bu vergiyi destekleyen ülkeleri vize kısıtlamaları ve liman ücretleriyle tehdit etti.
Tayvan muhalefeti geri dönüş planlıyor
Anakarayla daha iyi ilişkiler kurulmasını isteyen Tayvan’ın en büyük muhalefet partisi Kuomintang (KMT), Cumartesi günü yeni liderini seçecek. Parti 2016’dan bu yana yapılan üç başkanlık seçimini de kaybetti; son olarak Ocak 2024’te başarısız oldu. Ancak geçen yıldan bu yana daha küçük müttefiki Tayvan Halk Partisi ile birlikte yasama meclisinde çoğunluğu elinde tutuyor. Bu gücü, iktidardaki Demokratik İlerici Parti’yi zorlamak için kullandı; buna Çin saldırganlığına karşı savunma amaçlı ayrılan fonların engellenmesi de dahil. Parti ayrıca bu yılın başlarında yapılan bir geri çağırma oylamasında 52 milletvekilinden 24’ünü görevden alma girişimini püskürterek ivme kazandı.
Seçimi kim kazanırsa kazansın, gelecek yılki yerel seçimlere ve 2028’deki başkanlık yarışına KMT’yi o kişi götürecek. Ayrıca partinin Çin’le ilişkiler konusundaki politikasını da o belirleyecek. Öne çıkan üç aday—Cheng Li-wun, Hau Lung-pin ve Lo Chih-chiang—ilişkileri istikrara kavuşturmak istiyor. Seçmenleri Tayvan’ın güvenliğinin Amerika’ya yaslanmakta değil, Çin ile yakınlaşmada olduğuna ikna etmeleri mümkün olabilir.
Amerika sokaklarında radikalizm mi yoksa direniş mi?
Emekli öğretmen Barbara Hartwick, Haziran ayında Donald Trump’a karşı düzenlenen “No Kings” protestosuna katıldığında taşıdığı pankartta “Bırakın vahşi curcuna başlasın!” yazıyordu. Maurice Sendak’ın “Where the Wild Things Are” kitabındaki küçük zorba Max’e yapılan bu gönderme bazı ebeveynleri güldürebilir. Ancak Hartwick aynı pankartı Cumartesi günü yapılması planlanan yaklaşık 2.500 No Kings protestosundan birine götürürse, yetkililer bu mesajı pek de komik bulmayabilir.
Trump yönetimi ve müttefikleri, Haziran ayında tahmini 5 milyon kişinin katıldığı protestolardan daha fazlasını toplayacağı düşünülen bu gösterilerin Antifa tarafından organize edildiğini iddia ediyor. Antifa, gevşek örgütlü solcu aktivistlerden oluşan bir hareket olarak biliniyor. Donald Trump geçen ay Antifa’yı “yerli terör örgütü” ilan etmişti. Ardından FBI’a, “geleneksel Amerikan aile, din ve ahlak değerlerine düşmanlık” gibi belirsiz kriterlere dayanarak kişileri soruşturma talimatı verdi. Bu Cumartesi yapılacak protestolara katılacak bazı isimler yakında FBI dosyalarında yer alabilir.
Çok güncel bir “Frankenstein”
Mary Shelley’nin henüz bir genç kızken kaleme aldığı “Frankenstein”daki yaratık son derece bedensel ve somut bir şekilde tasvir edilir. Sinemacılar için de her zaman cazip bir figür olmuştur. Onu yeniden dirilten son isim ise, bu hafta sinemalarda gösterime giren ve Kasım’da Netflix’e gelecek olan Guillermo del Toro.
Del Toro’nun 19. yüzyıl ortalarında geçen uyarlaması hem özgün hem de sinema tarihinden parçalarla örülmüş bir yapıya sahip. Victor Frankenstein (Oscar Isaac), “Geleceğe Dönüş”teki gibi şimşeğin gücünden yararlanır. Yaratık (Jacob Elordi), yaratıcısı tarafından dışlanıp bir ahıra sığındığında, orada farelerle dostluk kurar—tıpkı kaslı bir Pamuk Prenses gibi. Doktor ile canavarın birlikte göründüğü ayna sahnesi ise 1910 tarihli Thomas Edison uyarlamasına bir selam niteliğinde.
Filmde taze dokunuşlar da var. Frankenstein’ın deneylerini finanse eden kaynaklara ve kullanılan beden parçalarının nereden geldiğine alışılmışın üzerinde bir ilgi gösteriliyor. Yaratık, Shelley’nin dehşet verici orijinal tasvirine ve önceki film uyarlamalarının çoğuna kıyasla çok daha az korkunç. Oyuncu Jacob Elordi’nin keskin hatlara sahip atletik fiziği ve düzgün yüz hatları, onu adeta Instagram çağının estetik kaygılı bir canavarına dönüştürüyor.
Kârlı bir tenis oyunu
Suudi Arabistan tarafından finanse edilen Six Kings Slam tenis gösteri turnuvasının ikincisi Cumartesi günü tamamlanıyor. Finalde İspanya’dan Carlos Alcaraz ile İtalya’dan Jannik Sinner karşı karşıya gelecek. Turnuvanın bütçesi birçok grand slam ile yarışacak düzeyde: Altı oyuncunun her biri sadece katılım için 1,5 milyon dolar aldı.
Oynamak için başka pek bir motivasyon yok. Yılın bu zamanları, sporun yorucu takvimiyle ilgili şikâyetlerin en yoğunlaştığı dönem. Oyuncular Aralık ayından bu yana dünya sıralaması puanları için mücadele ediyor ve gelecek ay sezon finallerine hazırlanıyorlar. Son dönemde düzenlenen Şanghay Masters’ta aşırı sıcak ve nem nedeniyle Danimarkalı yıldız Holger Rune hakeme “Sahada birinin ölmesini mi istiyorsunuz?” diye sormuştu.
Bu arada Alcaraz’ın antrenörü, şüpheli bir şekilde bu tür gösteri turnuvalarının oyuncusunun rahatlamasına yardımcı olduğunu iddia ediyor. Alcaraz da kısa süre önce bu turnuvaları “bir iki gün eğlenmekten ibaret” sözleriyle tanımladı. Yine de Six Kings’te zafer oldukça cazip: Kazanan 6 milyon dolar ödülle eve dönecek.
Hafta sonu profili: Tarikat benzeri Moonies hareketinin skandallı lideri Han Hak-ja
“Han Anne, seni seviyoruz!” diye bağırdı destekçileri, geçen ay tekerlekli sandalye ile Seul’deki bir mahkemeye getirilen 82 yaşındaki kadını karşılarken. Han Hak-ja, kamuoyunda “Moonies” olarak bilinen tarikat benzeri Birleşme Kilisesi’nin lideri ve kendisini “mesih” ilan eden kurucu Moon Sun-myung’un dul eşi. Han, Aralık ayında sıkıyönetim ilan etmeye kalkıştıktan sonra azledilen eski Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’ün eşine rüşvet verdiği iddiasıyla tutuklandı. 10 Ekim’de hakkında iddianame hazırlandı. Suçlamaları reddediyor. Bu olay, zaten kriz içinde olan tartışmalı kiliseyi daha da çıkmaza sürüklüyor.
Eleştirmenler kiliseyi manipülatif bağış toplama yöntemleri ve aldatıcı üye kazanma taktikleri nedeniyle kınıyor. Japonya’nın eski başbakanı Abe Shinzo 2022’de suikasta uğradıktan sonra Japon hükümeti kilisenin dini kurum statüsünü iptal etti ve kapatılması talimatı verdi. Suikastçı Yamagami Tetsuya, annesinin kiliseye yaptığı bağışlar nedeniyle aileyi iflasa sürüklediğini söylemişti. Aslında Han Hak-ja’yı öldürmeyi planlamış, ancak onu bir kilise etkinliği videosunda gördükten sonra hedefini Abe olarak değiştirmişti.
Han 1943’te, bugün Kuzey Kore sınırları içinde kalan Anju’da doğdu. Büyükannesi ve annesi Japon sömürgeciliğine karşı mücadele etmişti. Han, 17 yaşındayken 40 yaşındaki Moon ile evlendi. Çiftin 14 çocuğu oldu. Müritleri onları “Gerçek Ebeveynler” olarak tanıdı.
Moon 2012’de öldükten sonra Han güçlerini pekiştirdi. Balıkçılıktan silah üretimine kadar birçok iş girişimini iptal etti. Önceliğini misyonerlik faaliyetlerine ve gençlerin eğitilmesine verdi. Moon’un öğretilerini ve kutsal metinlerini güncelledi, kendisini “Tanrı’nın Tek Doğan Kızı” olarak tanımlamaya başladı ve müritlerinden “Gök Baba” yerine “Gök Ebeveyn” demelerini istedi.
Aile içinde güç mücadelesi başlayınca, oğlu Hyung-jin “Sean” Moon’u kilisenin liderliğinden uzaklaştırdı. Sean Moon, Pensilvanya’da Birleşme Kilisesi teolojisini silah kültürüyle harmanlayan ayrılıkçı bir mezhep kurdu.
Birleşme Kilisesi’nin üye sayısı, 1980’lerde kendi iddialarına göre milyonlara ulaştığı söylenen zirve döneminden bugün yüz binlere kadar geriledi. Bazıları, mali sıkıntıların Han’ı çaresiz adımlar atmaya ittiğini öne sürüyor. Savcılar, Han’ın dönemin First Lady’si Kim Keon-hee’ye elmas kolye ve Chanel çantalar verdiğini, ayrıca muhafazakâr bir milletvekiline 100 milyon won (70.000 dolar) aktardığını iddia ediyor.
Han’ın destekçileri ise suçlamaların siyasi amaçlı olduğunu öne sürüyor—iddialara göre bu, Devlet Başkanı Lee Jae Myung’un liberal hükümeti tarafından muhafazakâr gruplara yönelik bir tasfiye. İleri yaşını ve sağlığının kötü olduğunu gerekçe göstererek serbest bırakılmasını talep ediyorlar. Ancak oğlu Sean’ın annesine zerre acıması yok. Onu “Babil’in Fahişesi” olarak nitelendirdi ve kiliseyi gasp eden sahte bir lider olduğunu söyledi. Annesi tutuklandığında ise soğuk bir uyarıda bulundu: “Bu sadece hükmün başlangıcı.”
