BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Mısır, pazartesi günü 20’den fazla dünya liderinin katılacağı bir “barış zirvesine” ev sahipliği yapacağını açıkladı. Donald Trump, İsrail parlamentosuna hitap etmek üzere yapacağı ziyaretin ardından bu toplantıya eş başkanlık edecek. Daha önce Hamas, Gazze’de hayatta kalan son 20 İsrailli rehineyi pazartesi günü serbest bırakacağını doğrulamıştı. Öte yandan Filistinli yetkililer, cuma gününden bu yana 500.000 Gazzelinin bölgenin kuzeyine geri döndüğünü bildirdi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, uzun menzilli silah tedarikini görüşmek üzere üst üste ikinci gün Donald Trump ile görüştü. Trump yönetimi son haftalarda Ukrayna’ya Tomahawk seyir füzeleri sağlayabileceğini açıklamıştı. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov ise “Tomahawk konusu Rusya için son derece endişe verici” diyerek, “gerilimin tüm taraflardan tırmanmakta olduğu” uyarısında bulundu.
Çin, iki ülke arasındaki ticaret ilişkilerinin hızla kötüleşmesinden Amerika’yı sorumlu tuttu. Trump yönetimini Çinli şirketleri kara listeye almakla suçlayan Pekin, nadir toprak metalleri ihracatına getirdiği kısıtlamaların meşru olduğunu savundu. Buna karşılık Trump, 1 Kasım’dan itibaren Çin’den yapılan ithalata %100 ek vergi uygulayacağını ve kritik yazılım ihracatını sınırlayacağını duyurdu.
Madagaskar Cumhurbaşkanı Andry Rajoelina, seçkin bir ordu biriminin hükümet karşıtı protestolara katılmasının ardından yaptığı açıklamada, ülkede “zorla ve yasa dışı yollardan iktidarı ele geçirme girişimi” bulunduğunu söyledi. CAPSAT adlı askeri birlik, ordunun kontrolünü ele geçirdiğini ileri sürerek askerleri protestoculara ateş açma emirlerine uymamaya çağırdı. CAPSAT, 2009’daki darbede Rajoelina’yı desteklemişti; Rajoelina 25 Eylül’den bu yana yönetimine karşı protestolarla karşı karşıya.
Filipinler, Güney Çin Denizi’nde Çin sahil güvenlik gemisinin bir devlet gemisine çarparak ramak kala bir kazaya sebep olduğunu açıkladı. Filipin Balıkçılık Bürosu’na bağlı BRP Datu Pagbuaya adlı geminin mürettebatının olayda zarar görmediği belirtildi. Çarpışma, egemenlik ihtilaflarının sürdüğü Spratly Adaları yakınlarında meydana geldi. Filipin sahil güvenliği, Çin’i “zorbalık taktikleri” uygulamakla suçladı.
Taliban, Afganistan-Pakistan sınırında yaşanan çatışmada 58 Pakistan askerini öldürdüğünü açıkladı. Taliban, kendi kayıplarının 20 ölü ya da yaralı olduğunu belirtti. Afganistan, Pakistan’ı 9 Ekim’de Kabil’deki bir pazarı bombalamakla suçladı. Pakistan saldırıyı üstlenmezken, uzun süredir Afganistan’ın kendi topraklarında Pakistan’a saldıran militanlara göz yumduğunu savunuyor.
Amerikalı oyuncu Diane Keaton, 79 yaşında hayatını kaybetti. En iyi bilinen rolü, aynı adlı filmde canlandırdığı “Annie Hall” karakteriydi; bu performansıyla En İyi Kadın Oyuncu Oscar’ını kazanmıştı. 50 yıllık kariyerinde onlarca film ve dizide rol alan Keaton, “The Godfather” ve “Reds” gibi yapımlarla da tanınıyordu.
Yardım sonrası dünya düzeninde sağlık
Yardım döneminin ardından küresel sağlığın geleceği ne olacak? Pazar günü Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenecek Dünya Sağlık Zirvesi’nde aralarında sağlık bakanları ve sivil toplum kuruluşu liderlerinin de bulunduğu 4.000’den fazla katılımcı bu soruyu tartışmak üzere bir araya gelecek. Amerika’nın küresel sağlık alanında büyük bir uluslararası fon sağlayıcısı olarak geri çekilmesi ve birçok Avrupa hükümetinin yardım bütçelerini kısmaya başlaması, dünyanın yoksul bölgelerinde sağlık finansmanının nasıl sürdürülebileceğine dair köklü bir yeniden değerlendirme sürecini tetikledi.
Ancak bazı alanlarda umut verici gelişmeler de söz konusu. Zirvenin bir diğer önemli başlığı, yapay zekânın sağlık hizmetlerini geliştirme potansiyeli olacak. Yapay zekâ sayesinde sağlık harcamalarının daha doğru hedeflenmesi, sistemlerin daha verimli işlemesi ve tedaviye erişimin iyileştirilmesi bekleniyor.
Ayrıca, kalp-damar hastalıkları ve diyabet gibi bulaşıcı olmayan hastalıklarla mücadele de ivme kazanabilir. Bunun nedeni, kilo kaybı ilacı olarak bilinen Semaglutide’in ucuz jenerik versiyonlarının gelecek yıl 80’den fazla ülkede piyasaya çıkacak olması. Bu da özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde tedavi olanaklarını ciddi ölçüde genişletebilir.
Kamerun’da Paul Biya’nın son perdesi
Kamerun’da pazar günü yapılan seçimin sonucu şimdiden belli: Dünyanın görevdeki en yaşlı devlet başkanı olan Paul Biya, bir kez daha tartışmalı bir seçimle yeniden seçilecek ve böylece Orta Afrika ülkesini 43 yıldır sürdürdüğü yönetimine devam edecek. Asıl belirsiz olan ise bundan sonra ne olacağı. 92 yaşındaki Biya’nın yeni yedi yıllık görev süresini tamamlayamayacağı yönünde yaygın bir kanaat var. Sağlığı hakkında pek çok söylenti dolaşıyor. Ölüm olmazsa bir saray darbesi ihtimali giderek daha çok konuşuluyor.
On yıllar boyunca Biya, rakiplerini baskı, patronaj ilişkileri ve eski sömürge gücü Fransa’nın desteği sayesinde uzak tutmayı başardı. Ancak bu sırada Kamerun halkı yoksulluk altında ezildi; ülkenin İngilizce konuşulan batı bölgesinde ise kanlı ve az haberleştirilen bir çatışma yıllardır sürüyor. Biya yaşlandıkça rejim içi huzursuzluk da artıyor. Kızı Brenda Biya, TikTok’ta viral olan videosunda Kamerunlulara “başka birine oy verin” çağrısında bulundu. “Aslan adam” olarak bilinen Biya, yakında kendi çevresinin bile onu gözden çıkarmaya hazır olduğunu görebilir.
Avrupa’nın sınırları dijitalleşiyor
Avrupa’da pasaport kontrolünde duyulan o alışıldık damga sesi yakında tarihe karışacak. Avrupa Birliği, pazar günü sınır hareketliliğini dijital olarak takip edecek yeni bir sisteme geçiyor. Schengen bölgesine (AB ülkelerinin çoğu ve bazı komşu ülkeler) seyahat eden kişiler, ilk girişlerinde parmak izi verip fotoğraf çektirecek. Sistem kademeli olarak devreye alınacak ve Nisan 2026’ya kadar tamamen uygulanacak. Ancak bu süreç, özellikle ilk dönemde sınır kapılarında uzun kuyruklara yol açabilir.
Seyahat edenlerin dijital olarak izlenmesi, vize süresini aşanları tespit etmeyi ve yasa dışı göçü kontrol etmeyi amaçlıyor. Yıllardır hazırlıkları süren bu uygulama, AB dışında olup vizeden muaf ülkelerden gelenlerin seyahat ön onayı almasını zorunlu kılan yeni bir sistemden önce yürürlüğe giriyor. Amerika ve Britanya’da uzun süredir kullanılan bu uygulama yakında AB’de de standart hale gelecek. Kısacası, pasaport damgası koleksiyonu yapanların yeni bir hobi bulması gerekebilir.
Çay mı orman mı?
Çin, çay üretimiyle dünyaca tanınıyor. Dünya genelinde yılda hasat edilen yaklaşık 7 milyon ton çayın yarısını Çin üretiyor. Çay bitkisi ağırlıklı olarak ülkenin güneyindeki sıcak bölgelerde yetişiyor. Ancak küresel ısınma, çay üretim kuşağını kuzeye doğru kaydırıyor.
Arazi ve toprak verileriyle eğitilmiş iklim modelleri kullanan Çinli araştırmacılar, çayın bugün nerelerde yetişebildiğini ve 2050’ler ile 2090’larda nerelerde yetişebilir hale geleceğini haritalandırdı. Çin’in en kuzeydeki çay üretim bölgesi olan Jiangbei’de, çay yetiştirmeye uygun arazinin oranının günümüzdeki %6,5’ten 2090’larda %23’e çıkacağı tahmin ediliyor (sera gazı emisyonlarının yüksek seyrettiği senaryoda). Bu durum çay tüketicileri için iyi haber olabilir; ancak Çin’in ormanları için kötü sonuçlar doğurabilir.
Kunming’deki Güneybatı Ormancılık Üniversitesi araştırmacıları, çiftçilerin yeni çay tarlaları açmak için nadir orman alanlarını kesme riski bulunduğu konusunda uyarıyor.
