BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Donald Trump, Orta Doğu’da bölgesel istikrarı sağlamaya yardımcı olmak amacıyla Gazze ateşkesini inşa etmeyi hedefleyen bir “barış zirvesi” için Mısır’a geldi. Britanya, Fransa, Katar ve Filistin Yönetimi liderlerinin de aralarında bulunduğu yirmiden fazla lider zirveye katılıyor. Amerika başkanı daha önce İsrail parlamentosuna hitaben yaptığı konuşmada Orta Doğu’da “tarihi bir gün”den söz etmişti. Bu arada Hamas ile İsrail planlanan rehine-mahkum takasını tamamladı.
OpenAI, Broadcom’dan toplam güç tüketimi 10 gigavat olan yapay zeka çipleri satın alacağını açıkladı. İki Amerikan şirketi çipleri ve bunlara eşlik edecek veri merkezi teknolojisini birlikte geliştirecek. Bu, ChatGPT geliştiricisinin AMD ve Nvidia gibi diğer çip üreticileriyle yaptığı benzer anlaşmaların ardından imzaladığı son yapay zeka altyapısı anlaşması oldu. Açıklamanın ardından Broadcom’un hisseleri neredeyse %10 yükseldi.
Madagaskar Cumhurbaşkanı Andry Rajoelina ülkeden kaçtı. Fransız yayın kuruluşu RFI’ye göre Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüştükten sonra Fransız askeri uçağıyla tahliye edildi. Daha önce Rajoelina, elit bir ordu biriminin hükümet karşıtı protestolara katılmasının ardından kendisine karşı bir “iktidarı ele geçirme girişimi” olduğunu söylemişti. 25 Eylül’de başlayan protestolar sonrası iktidar üzerindeki hâkimiyeti zayıflamıştı.
Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt Nobel Ekonomi Ödülü’nü paylaştı. Mokyr, “teknolojik ilerleme yoluyla sürdürülebilir büyüme için gerekli koşulları tanımladığı” için ödülün yarısını aldı. Aghion ve Howitt ise “yaratıcı yıkım yoluyla sürdürülebilir büyüme teorileri” nedeniyle ödülün dörtte birini paylaştı.
Amerikan otomobil parça üreticisi First Brands Group’un geçen ay iflas başvurusu yapan şirketinin CEO’su Patrick James istifa etti. Şirketin bilançodışı finansmanı üzerindeki yoğun incelemenin artmasıyla James üzerindeki baskı yükselmişti. 12 milyar dolar borcu olan şirketi artık geçici bir CEO yönetecek; bağımsız bir komite şirketin usulsüz borçlanma yapıp yapmadığını araştıracak.
Venezuela, muhalif lider Maria Corina Machado’nun Nobel Barış Ödülü’nü kazanmasının ardından diplomatik ilişkilerinin “stratejik yeniden düzenlenmesi” kapsamında Norveç ve Avustralya’daki büyükelçiliklerini kapatacağını açıkladı. Bir zamanlar Devlet Başkanı Nicolás Maduro ile muhalefet arasındaki görüşmelere aracılık eden Norveç kararı “üzücü” buldu. Venezuela hükümeti Zimbabwe ve Burkina Faso’da yeni büyükelçilikler açacağını duyurdu.
Güney Afrika’da bir dağ yolunda meydana gelen otobüs kazasında en az 42 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 50 kişi de yaralandı. Yolcular Zimbabve ve Malavi vatandaşıydı. Yetkililer kazanın nedenini araştırıyor; aracın yoldan çıkarak yamaçtan aşağı düştüğünü belirttiler. Geçen yıl aynı eyalette yaşanan başka bir kazada Botsvana’dan gelen 45 yolcu hayatını kaybetmişti.
Donald Trump İsrail’e gidiyor
Hak edilmiş bir zafer turuydu. Donald Trump, Gazze’deki çatışmaları durduran ateşkes anlaşmasını kutlamak için pazartesi günü kısa bir ziyaretle İsrail’e gitti. Ziyaretin merkezinde, Amerikan başkanının övgü yağmuru altında karşılandığı İsrail parlamentosu Knesset’te yaptığı konuşma vardı. Ardından Trump, dünya liderlerinin katıldığı kısa bir zirve için Mısır’a uçtu.
Gazze’de 737 gün esir tutulduktan sonra hayatta kalan 20 İsrailli rehine evine döndü. Sembolizm güçlüydü: Hamas’ın kaçırma eylemini iki yıl önce gerçekleştirdiği Yahudi bayramı Simchat Torah’ın arifesiydi.
Ancak iyimserliğe rağmen belirsizlikler büyük. İsrail ve Hamas müzakerecilerinin Trump’ın ateşkes planının ikinci aşamasındaki karmaşık konuları görüşmesi gerekecek: Hamas’ın silahsızlandırılması gerekip gerekmediği, Gazze’nin nasıl yönetileceği, bölgenin güvenliğini kimin sağlayacağı… Bu konuların hiçbirinde uzlaşma yok. Amerika’nın, Trump’ın Kudüs’e yaptığı yıldırım ziyaretinin çok ötesinde süreçte yer almaya devam etmesi gerekecek.
Çin’in üretim gücünün olumsuz yanları
Çin’in sanayi makinesi ülke için hem güç hem de gurur kaynağı. Çin Komünist Partisi’nin gazetesi Halkın Günlüğü, kısa süre önce Çin’in Birleşmiş Milletler istatistik sisteminde yer alan her sanayi kategorisinde üretim yapan tek ülke olduğunu yineledi. Özellikle iki alandaki üstünlüğü—nadir toprak elementleri rafinajı ve ileri batarya üretimi—Çin’e güçlü bir ekonomik silah sağlıyor; nitekim 9 Ekim’de açıkladığı yeni ihracat kontrolleri bunun son örneği oldu.
Ancak Çin’in güçlü sanayi üretimi, zayıf iç talep sorunu ile karşı karşıya. Bunun sonucu olarak şirketler fiyatları düşürüyor ve iştahla dış pazarlara yöneliyor. Pazartesi günü açıklanan rakamlar, 24 Eylül’de Çin’in güney kıyılarını vuran Ragasa Tayfunu’na rağmen, ihracatın eylülde bir önceki aya göre %8’den fazla arttığını gösterdi. Çarşamba günü açıklanacak veriler ise büyük olasılıkla Çin sanayisinde fabrika çıkış fiyatlarının üst üste 36’ncı ayda da düştüğünü ortaya koyacak. Çin sanayi mallarının her kategorisini üretiyor ve bunun ödülü çoğu alanda deflasyon oluyor.
Fransa’nın eski cumhurbaşkanı hapse gidiyor
25 Eylül’de Paris’te bir mahkeme, eski Libya diktatörü Muammer Kaddafi tarafından 2007 cumhurbaşkanlığı kampanyasının yasa dışı finansmanı davasında Nicolas Sarkozy’yi “suç örgütü kurmak”tan suçlu buldu. Sarkozy beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. “Mesleki yaşamını düzenlemesi” için birkaç hafta süre verilmesinin ardından, pazartesi günü cezaevine giriş tarihini öğrendi: 21 Ekim. Böylece modern dönemde hapis yatacak ilk eski Fransız cumhurbaşkanı olacak.
Karar Fransa’da şok etkisi yarattı. Sarkozy, yolsuzluk da dahil olmak üzere diğer üç suçlamadan beraat etti. Ceza derhâl yürürlüğe girdiği için temyiz süreci devam ederken dahi hapis yatacak. Kararın ardından 70 yaşındaki Sarkozy, “Eğer hapiste uyumak zorundaysam uyurum ama başım dik olacak. Masumum,” dedi. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise halkı Sarkozy’nin temyiz hakkına ve yargıçların tarafsızlığına saygı göstermeye çağırdı.
Ekonomistler neden bakımlı görünüyor
Bazı iktisat öğrencileri, hocalarının son zamanlarda her zamankinden daha bakımlı göründüğünü fark etmiş olabilir. Akademisyenler normalde pek bakımlı tipler değildir; ancak her ekim ayında, Nobel komitesinden en ufak bir takdir umudu bile taşıyanlar en azından saç tıraşı olmak için kuaföre uğrar.
Pazartesi günü üç profesör—Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt—“yenilik odaklı ekonomik büyümeyi açıklamaları” nedeniyle, adı epey hantallıkla anılan İsveç Merkez Bankası Ekonomi Bilimleri Ödülü’ne layık görüldü. (Bu ödül genellikle “Nobel Ekonomi Ödülü” olarak bilinse de, diğer Nobel ödüllerinden onlarca yıl sonra eklendiği için resmi olarak bu isimle anılmaz.) Tüm Nobel ödüllerinde olduğu gibi, kazananı önceden tahmin etmeye çalışmak tam bir budalalık olurdu. Aday havuzu oldukça geniştir—şehir ekonomisi üzerine çalışmalarıyla Harvard’dan Edward Glaeser ve ticaret modelleri üzerine çalışan Yale’den Samuel Kortum gibi isimler de güçlü adaylar arasındaydı. Tahmin piyasalarındaki işlem hacmine bakılırsa, edebiyat ve barış ödüllerine şansını deneyen bahisçiler bile ekonomi ödülü konusunda risk almaya pek hevesli değildi.
