Ekrem İmamoğlu’nun destekçileri onu yine de aday olarak seçti
23 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediye binasının önündeki meydana akın eden protestocu kalabalıkları, Türk muhalefetinin yıldız siyasetçisi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na destek vermek için toplandı. En az bir milyon seçmen, kısa süre önce İmamoğlu’nu Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki adayı olarak onaylamıştı. Ancak bu miting bir kutlama değildi. Muhalefet destekçilerinin coşkuyla selamladığı adam, parmaklıklar ardındaydı.
Orada bir süre kalacak. Günün erken saatlerinde bir mahkeme, İmamoğlu’nun yargılanmayı beklerken resmen tutuklu kalmasına hükmetti. Bu karar, belediye başkanının aylar, belki de yıllar boyunca hapiste kalacağı anlamına geliyor. CHP’nin çoğunluğa sahip olduğu belediye meclisi, 26 Mart’ta yerine geçici bir belediye başkanı seçecek. Geçen hafta CHP, cumhurbaşkanlığı adaylığı için parti içi ön seçimini herhangi bir Türk seçmene açtı. İmamoğlu bu ön seçime giren tek isim olmasına rağmen çok sayıda insan oy kullandı.
Türkiye geri dönülemez bir noktaya yaklaşıyor. Daha geçen hafta, siyaset bilimcilerin “rekabetçi otoriter rejim” dediği bir yönetime sahipti: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan sınırsız yürütme yetkilerine ve fiilen mahkemeler ile medyanın çoğunu kontrol eden bir güce sahip olsa da Türkiye’deki seçimler büyük ölçüde özgür kalmıştı. Ancak 19 Mart’ta polis, Erdoğan’ın en güçlü rakibi olarak öne çıkan İmamoğlu ve onun en yakın danışmanları ile diğer yerel yetkililer de dahil onlarca kişiyi gözaltına aldı. Geriye kalan, neredeyse açık bir otokrasiye yakın bir durum.
İmamoğlu, 2028’de veya daha önce yapılması beklenen yaklaşan seçimlerden önce serbest kalsa dahi, muhtemelen aşılamayacak bir engelle karşı karşıya kalacak. Gözaltına alınmadan bir gün önce yetkililer, belediye başkanının üniversite diplomasını iptal etti ve bu, Türk yasalarına göre sadece üniversite mezunlarının katılabildiği cumhurbaşkanlığı için onu uygun olmaktan çıkardı. Hem muhalefet hem de bağımsız gözlemciler bu adımın tamamen siyasi olduğunu söylüyor. Aynı şeyi, İmamoğlu’na yöneltilen terör örgütüne yardım, yolsuzluk ve kamu ihalelerini usulsüz yönetme gibi cezaî suçlamalar için de dile getiriyorlar.
Bu tutuklamalar, Türkiye’nin on yıldan fazla süredir gördüğü en büyük protestoları tetikledi. Öğrenciler, tazyikli su ve göz yaşartıcı gazla donanmış polisle karşı karşıya geldi. Yetkililer de hiçbir riski göze almıyor. En az 340 protestocu gözaltına alındı. Göstericiler, bir haftalığına kamuya açık toplantıları yasaklayan hükümet kararını tanımıyor. Birçok yol kapatıldı, sosyal medya kullanımına kısıtlamalar getirildi. İstanbul Valisi, protestolara katılmak için geldiği düşünülen kişilerin kente giriş veya çıkışına izin verilmeyeceğini duyurdu.
İmamoğlu yıllardır mahkemelerle mücadele ediyor. 2019’daki belediye başkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ın adayını yenmiş, ancak yetkililerin sonuçları iptal etmesi üzerine birkaç ay sonra yeniden seçime girmek zorunda kalmıştı. (İkinci seçimde farkı daha da çok açarak kazandı.) 2022’de, ilk zaferini elinden alan yetkililere “ahmak” dediği için, temyiz süreci devam ederken iki yıldan fazla hapis cezasına çarptırıldı. Bunun yanı sıra hakkında açılan düzinelerce başka soruşturma da mevcut. Geçen yılki yerel seçimleri farklı şekilde kazandı ve CHP’yi 1970’lerden bu yana en güçlü seçim performansına taşıdı.
İmamoğlu’nun uzun süre ayakta kalabilmesi, onu Türkiye’nin lideri açısından bu kadar tehlikeli, seçmenler açısından ise bu kadar cazip hale getiren etken. Aylardır anketlerde Erdoğan’ın karşısında rahat bir üstünlük sağlıyor. Cumhurbaşkanı adayı olarak pek çok avantajı var. Laik bir partiden geliyor ama dindar kesime de hitap ediyor. Avrupa’nın en büyük şehrini yönetiyor, ancak Türkiye’nin kalbinden gelme bir geçmişi var. Büyük bir karizması bulunuyor. Washington Enstitüsü’nden (American think-tank) Soner Çağaptay, “Erdoğan ve çevresi onun durdurulamaz bir güç olacağı sonucuna varmış olmalı.” diyor.
Erdoğan, en büyük rakiplerinden birini saf dışı bırakmanın Türkiye demokrasisine ağır bir darbe vurmak pahasına kazandıracağı faydayı umarak büyük bir risk almış durumda. En azından bir konuda haklı olabilir: Avrupa’dan gelen tepki cılız kaldı. Avrupa güçleri, Ukrayna’da olası bir ateşkes sonrasında bir barış gücüne Türkiye’yi dahil etmeyi ve genel olarak Avrupa güvenliğinde Türkiye’nin daha büyük bir rol oynamasını umuyorlar. Amerika ise neredeyse hiç tepki göstermedi. 21 Mart’ta Fox News, Amerikan Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının satışını yeniden onaylamayı düşündüğünü bildirdi. Erdoğan önümüzdeki ay Beyaz Saray’ı ziyaret etmeyi umuyor. Trump’ın demokratik prosedür ihlallerine az ilgi gösterdiği dikkate alındığında, Türkiye’nin güçlü adamı şimdiden biletlerini ayırtmaya başlayabilir.
Buna karşın finans piyasaları tutuklamalara büyük bir endişeyle tepki verdi. İmamoğlu’nun gözaltına alınmasından sonraki üç gün içinde Türkiye’nin borsa endeksi %16,3 düştü. Türk lirasının çökmesini engellemek için merkez bankasının aynı dönemde yaklaşık 26 milyar dolarlık döviz rezervini erittiği tahmin ediliyor. Protestoların ivme kazanması ve İmamoğlu’nun artık hapiste olması, para birimi üzerindeki baskıyı artırıyor. Bu sırada göz yaşartıcı gaz bulutları arasında Türk demokrasisi gözden kayboluyor.
(Kaynak: The Economist’in yayınladığı makalenin tam ve ham halidir.)
