Küresel Servet Uçurumu Derinleşiyor: En Zengin %1, Dokuz Yılda 33,9 Trilyon $ Daha Zenginleşti
Oxfam’ın “Takers Not Makers” başlıklı son raporu, zengin–yoksul makasının ne kadar hızlı açıldığını çarpıcı rakamlarla ortaya koyuyor. 2015–2024 döneminde:
- Dünyanın en zengin %1’i servetini 33,9 trilyon $ artırdı. Bu miktar, küresel yoksulluğu 22 kez sona erdirmeye yetecek büyüklükte.
- 2024’te milyarderlerin serveti 2 trilyon $ daha büyüdü. Artış hızı bir önceki yılın neredeyse üç katına çıktı.
- Geçen yıl 204 yeni milyarder listede yerini aldı; Oxfam, “önümüzdeki on yılda ilk trilyonerleri görmemiz şaşırtıcı olmayacak” diyor.
- Dünyadaki servetin %60’ı miras, tekel gücü ve siyasi yakınlıklardan kaynaklanıyor; yani “emek ve üretim” dışı faktörler belirleyici.
Servet Yoğunlaşmasının Canlı Örnekleri
| Gösterge | Rakam | Karşılaştırma |
|---|---|---|
| En zengin dört kişi | ≈ 640 milyar $ | Afrika nüfusunun yarısından daha zengin |
| En zengin 1.500 milyarder | 7,6 trilyon $ | G20’nin en büyük dört ekonomisinin yıllık bütçesine eşdeğer |
| Global Kuzey’deki milyarder serveti artışı | %17 (2023→2024) | Global Güney’deki toplam GSYH büyümesinin 5 katı |
Rapora göre, milyarderler son on yılda 6,5 trilyon $ değer artışı yakaladı. Aynı dönemde dünya nüfusunun en yoksul yarısının —yaklaşık 4 milyar kişi— eline geçen toplam gelir 300 milyar $ civarında kaldı. Başka bir ifadeyle, en tepede yaratılan her 1 $’lık zenginlik, tabanda ancak 5 sent karşılık buluyor.
Politika Riskleri ve Vergi Gündemi
Oxfam, vergi cennetleri ve düşük vergi oranları sayesinde zenginliğin yalnızca %4’ünün gelir veya servet vergisiyle geri toplandığını hesaplıyor. Raporda önerilen önlemler şöyle:
- Küresel asgari servet vergisi: %2 başlangıç oranıyla yılda 295 milyar $ gelir potansiyeli.
- Artan oranlı miras vergisi: Üst dilimde %40.
- Tersine teşvik: Tekel kârı veya fosil yakıt gelirleri gibi “ekstra normal” kârların %25’inin sosyal projelere aktarılması.
Bu öneriler kabul edilse bile, güncel hızla milyarder servetinin büyümesini ancak beş yıl yavaşlatacağı tahmin ediliyor. Oxfam, “radikal şeffaflık” ve şirket üst yönetimi–hissedar kâr paylaşım mekanizmalarının yeniden kurgulanması çağrısında bulunuyor.
Şirket Boyutu ve Lobi Etkisi
- İlk 100 kamu şirketinin toplam kârının %34’ü sadece yedi enerji devine ait.
- 2024’te Fortune 500 CEO’larının ortalama kazancı 21,4 milyon $, aynı yıl çalışan ücret artışı %3’te kaldı.
- Lobicilik harcamaları son beş yılda %12 artarak 5,6 milyar $’a ulaştı; enerji, ilaç ve teknoloji şirketleri pastanın %68’ini kullanıyor.
Bsekonomi notu
Veriler, “üretim yerine rant ve yakınlık” temelli bir sermaye birikim modelinin kalıcılaştığını gösteriyor. Oxfam’ın servet ve miras vergisi teklifleri, kamunun gelir tabanını genişletmek için kısa vadede pratik; ancak yapısal eşitsizlik, yalnızca vergiyle değil kurumsal yönetişim ve rekabet politikalarının köklü reformuyla dizginlenebilir. Aksi hâlde, servet yoğunlaşması finansal kriz, siyasi popülizm ve toplumsal huzursuzluk risklerini katlayarak büyütmeye devam edecek.
