Nvidia ve AMD, Trump yönetiminden ihracat lisansları almak için Çin’deki çip satış gelirlerinin yüzde 15’ini ABD hükümetine vermeyi kabul etti.
İki çip üreticisi, geçen hafta verilen Çin pazarı ihracat lisanslarını alabilmek için bu mali düzenlemeyi kabul etti. Konuya yakın isimler ve bir ABD yetkilisine göre, bu anlaşma lisansların koşulu olarak belirlendi. ABD yetkilisi, Nvidia’nın Çin’deki H20 çip satışlarından elde ettiği gelirin yüzde 15’ini, AMD’nin ise MI308 çip gelirlerinden aynı oranda pay vereceğini söyledi. Anlaşmaya tanıklık eden 2 kişi, Trump yönetiminin bu parayı nasıl kullanacağına henüz karar vermediğini aktardı.
Financial Times, Cuma günü ticaret bakanlığının H20 ihracat lisanslarını, Nvidia CEO’su Jensen Huang’ın Başkan Donald Trump ile görüşmesinden iki gün sonra vermeye başladığını yazmıştı. ABD yetkilisi, yönetimin AMD’nin Çin çipi için de lisans vermeye başladığını belirtti.
Bu “quid pro quo” (karşılıklı çıkar) düzenlemesi daha önce görülmemiş bir uygulama. İhracat kontrol uzmanlarına göre, bugüne kadar hiçbir ABD şirketi, ihracat lisansı almak için gelirlerinin bir kısmını vermeyi kabul etmemişti. Ancak bu anlaşma, Trump yönetiminde başkanın şirketlerden, gümrük vergilerini önlemek için yurtiçi yatırımlar gibi adımlar atmalarını istemesi ve böylece Amerika’ya iş ve gelir kazandırma çabasıyla uyumlu bir örnek teşkil ediyor.
AMD yorum talebine yanıt vermezken, Nvidia anlaşmayı reddetmedi. Şirket, “Dünya pazarlarındaki faaliyetimiz için ABD hükümetinin koyduğu kurallara uyarız” açıklamasında bulundu. Bernstein analistlerine göre, ihracat kontrolleri yürürlüğe girmeden önce Nvidia’nın tahminleri baz alındığında, 2025’te Çin’e yaklaşık 1,5 milyon H20 çipi satması ve bunun yaklaşık 23 milyar dolarlık gelir getirmesi bekleniyordu.
Bu adım, H20 çipi etrafındaki tartışmaların ardından geldi. Nvidia, Başkan Joe Biden’ın yapay zekâda kullanılan daha gelişmiş çipler için katı ihracat kontrolleri getirmesinden sonra H20’yi Çin pazarı için özel olarak tasarlamıştı.
Nisan ayında Trump yönetimi, H20’nin Çin’e ihracatını yasaklayacağını açıklamıştı. Ancak Trump, Haziran ayında Beyaz Saray’da Huang ile görüştükten sonra bu kararı tersine çevirdi. Sonraki haftalarda Nvidia, ihracat kontrollerini yürüten Ticaret Bakanlığı’na bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu’nun (BIS) lisans vermemesi nedeniyle endişelenmeye başladı. Konuya yakın kaynaklara göre Huang, Çarşamba günü Trump ile görüşmesinde bu sorunu gündeme getirdi ve BIS, Cuma günü lisansları vermeye başladı.
H20 gelir anlaşması, Nvidia ve Trump yönetiminin bu çipi Çin’e satma kararına yöneltilen eleştirilerle aynı döneme denk geldi. ABD’li güvenlik uzmanları, H20’nin Çin ordusuna yardımcı olacağını ve ABD’nin yapay zekâ alanındaki gücünü zayıflatacağını söylüyor. Konuya yakın isimlere göre, bazı BIS yetkilileri de kararın geri alınmasından rahatsızlık duyuyor.
Trump’ın ilk döneminde ulusal güvenlik danışman yardımcısı olan Çin uzmanı Matt Pottinger ve 19 güvenlik uzmanı, Ticaret Bakanı Howard Lutnick’e gönderdikleri mektupta, ABD’nin H20 lisanslarını vermemesi çağrısında bulundu. Mektupta, H20’nin “Çin’in öncü yapay zekâ kabiliyetlerinin güçlü bir hızlandırıcısı” olduğu ve nihayetinde Çin ordusu tarafından kullanılacağı belirtildi. Nvidia ise bu iddiaları “yanlış yönlendirilmiş” olarak nitelendirdi ve Çin’in H20’yi askeri amaçla kullanabileceği fikrini reddetti.
Cumartesi günü Nvidia, “H20’yi Çin’e aylardır göndermiyoruz, ancak ihracat kontrol kurallarının Amerika’nın Çin’de ve dünya genelinde rekabet etmesine izin vermesini umuyoruz. Amerika, 5G’de olduğu gibi telekom liderliğini kaybedemez. Amerika’nın yapay zekâ teknoloji zinciri, yarışa girerse dünyanın standardı olabilir” açıklamasını yaptı.
Washington’daki çip ihracat kontrolleri tartışmaları, ABD ile Çin’in ticaret görüşmeleri yaptığı bir dönemde yaşanıyor. Trump, bu görüşmelerin Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile bir zirveye zemin hazırlamasını umuyor. FT, daha önce ticaret bakanlığının, Pekin’i kışkırtmamak için Çin’e yönelik yeni ihracat kontrollerinin durdurulması talimatı aldığını bildirmişti.
Trump’ın Çin’i memnun etmek için kontrolleri gevşetebileceği yönündeki endişeler, Pekin’in gelişmiş yapay zekâ çipleri üretiminde kritik bir bileşen olan yüksek bant genişlikli bellek (HBM) çiplerine yönelik kısıtlamaların gevşetilmesi baskısını artırmasıyla birlikte dile getiriliyor.
BS Ekonomi Notu:
1. ABD-Çin teknoloji savaşı yeni bir “gelir paylaşımı” formuna geçti
- Nvidia ve AMD, Çin’e çip satabilmek için ABD hükümetine gelirlerinin %15’ini verme şartını kabul etti.
- Bu, ihracat lisansı almak için doğrudan gelir paylaşımı yapılması açısından ABD tarihinde bir ilk.
- Yani artık ihracat kontrolleri sadece yasaklar ve izinler üzerinden değil, “parayla lisans” mantığıyla da yürütülebiliyor.
2. Trump yönetimi lisansları bir “pazarlık aracı” olarak kullanıyor
- H20 çipleri önce yasaklandı, sonra Trump–Nvidia CEO’su görüşmesinin ardından lisans verildi.
- Bu, kararların teknik güvenlik raporlarından çok politik ve ticari pazarlıklarla şekillenebildiğini gösteriyor.
- Aynı zamanda Trump’ın şirketlerden ABD’ye yatırım veya gelir getirecek adımlar atmalarını isteme stratejisinin bir uzantısı.
3. Güvenlik tartışması hâlâ sürüyor
- Bazı güvenlik uzmanları H20 çiplerinin Çin’in yapay zekâ kapasitesini ciddi şekilde artıracağını ve askeri amaçlarla kullanılabileceğini savunuyor.
- Nvidia bu iddiaları reddediyor.
- Yani lisans verilmesi kararı, ekonomik çıkar–ulusal güvenlik ikileminin tipik bir örneği.
4. Ticaret görüşmeleriyle bağlantılı
- ABD ile Çin arasında yürüyen ticaret görüşmelerinde Trump, bu tür jestlerle Pekin’i memnun edip bir zirveye zemin hazırlamak istiyor olabilir.
- Pekin de, özellikle yüksek bant genişlikli bellek (HBM) gibi kritik AI çip bileşenleri üzerindeki kısıtlamaların gevşetilmesini talep ediyor.
5. Stratejik anlamı
- Bu hamle, ABD’nin teknoloji ihracat kontrollerinde yeni bir esneklik/gelir modeli denemesi olarak görülebilir.
- Ancak uzun vadede ABD’nin “kritik teknoloji” politikalarında pazar payı mı, güvenlik mi öncelikli olacak sorusu daha da belirginleşiyor.
