Haberi Dinleyin
Getting your Trinity Audio player ready... |
Avrupalılar zirveyi kısa ve net tutmayı planlıyor
Dört ay önce, Almanya seçimlerini kazanan Friedrich Merz, modern tarihin en büyük, en uzun ömürlü ve en başarılı ittifakının yakında dağılabileceğini yüksek sesle dile getirmişti. “Haziran sonunda yapılacak NATO zirvesine doğru nasıl ilerleyeceğimizi çok merak ediyorum,” demişti. “Hâlâ NATO’dan mevcut haliyle mi bahsedeceğiz yoksa çok daha hızlı bir şekilde bağımsız bir Avrupa savunma kapasitesi mi kurmak zorunda kalacağız?”
Zirveye günler kala, NATO hâlâ ayakta ve Merz görüşünü değiştirdi. 5 Haziran’da Beyaz Saray’da Başkan Donald Trump ile görüştükten bir gün sonra, “Amerikan hükümetinin NATO’ya bağlı olduğundan hiçbir şüphem yok,” dedi. Ancak 24 Haziran’da Lahey’de toplanacak liderler hiçbir riski göze almıyor. Zirve kısa ve sıkı şekilde koreografisi yapılmış olacak. 16 Haziran’da Kanada’da düzenlenen G7 zirvesinden erken ayrılan Bay Trump’ın 2018’de yaptığı gibi ittifaktan ayrılma tehdidini tekrarlamasını önlemek için kaosa yol açabilecek fırsatlar en aza indirilecek.
Gündem, Trump’ın favori konularından biri olan savunma harcamaları tarafından domine edilecek. NATO’nun yirmi üç üyesi artık GSYİH’nın %2’sini savunmaya, savunma bütçelerinin %20’sini ise ekipmana harcamak gibi çifte hedefe ulaşıyor. Lahey’de müttefikler yeni bir harcama hedefi üzerinde anlaşacak ve bunu duyuracak: Tüm üyeler, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin “temel askeri gereksinimler” olarak tanımladığı alana GSYİH’nın %3,5’ini, altyapı ve endüstriyel kapasite gibi savunma ile ilgili harcamalara da ek %1,5’ini ayırmalı. İspanya bu hedefe karşı çıkan tek ülke; fakat geri adım atması bekleniyor.
Gerçek tartışma, bu hedefe ne zaman ulaşılacağı üzerine. Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri 2032 yılını istiyor. Tehdidi daha az hisseden ve daha yolun başında olan Slovakya gibi ülkeler 2035’i tercih ediyor. 2032 hedefi birçok Avrupa maliye bakanlığı arasında öfkeye neden olacak ve savunma harcamalarının daha hızlı artmasını gerektirecek. 2035 ise, müttefiklerin 2014’te Galler zirvesinde %2 hedefi üzerinde anlaşıp bunu uygulamaya koymada gösterdikleri şaşırtıcı isteksizliği hatırlatıyor. Rutte, tüm paranın son yıllarda harcandığı bir “hokey sopası” etkisinden de kaçınmak istediklerini söylüyor. “Bu paranın hepsini bir yılda harcayamazsınız, bir emilim kapasitesi sorunu var.”
Ek para, ittifakın askeri karargâhının hazırladığı savunma planlarında öngörülen yeni kabiliyetlerin finanse edilmesi için tasarlandı. 9 Haziran’da Rutte, bu planın hava ve füze savunma sistemlerinde %400’lük bir artışı da içerdiğini belirtti. Bu açıklama yapıldığında askeri planlamacılar arasında “odada duyulabilir bir soluk” sesi duyulduğunu hatırlıyor Rachel Ellehuus. Kısa süre önceye kadar NATO’daki Amerikan delegasyonunda görev yapan Ellehuus, şu anda Londra merkezli düşünce kuruluşu Royal United Services Institute’un başında.
Şubat ayında Avrupalı müttefikler arasında şok ve öfke hakimdi. Trump yönetimi, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’yi aşağılamış, Rusya ile doğrudan görüşmelere başlamış ve Avrupa’nın konvansiyonel savunmasına artık liderlik etmeyeceğini açıklamıştı. Ancak bahar ve yaz boyunca bu öfke yerini kabullenme ve pragmatizme bıraktı.
Kıdemli bir Amerikalı yetkili, Amerika’nın Avrupa’dan çok sayıda asker çekeceği yönündeki endişelerin abartılı olabileceğini söylüyor. Avrupa’daki çoğu Amerikan varlığı—F-35 jetleri ve muhripler dahil—gerekirse hızlı şekilde Pasifik’e taşınabilir. Amerika’da yeni kışlalar inşa etmek milyarlarca dolara mal olur. 5 Haziran’da Trump, Almanya’daki askerler hakkında “Orada bulunmalarını isterlerse, bizde çok sayıda var,” dedi.
Buna rağmen, Avrupalı müttefikler, Amerikan kabiliyetlerine her zaman güvenemeyeceklerini giderek daha fazla kabul ediyorlar. Avrupalı bir yetkili, “Bu geçiş için on yıla ihtiyacımız var,” diyor. “En az yedi yıl.” Yön belli. Askeri veri firması Janes’e göre, NATO’nun Amerikalı olmayan üyeleri (Avrupa artı Kanada ve Türkiye) 2018–2024 arasında ekipman harcamalarını ikiye katladı. Aynı dönemde Amerika’nın harcamaları sadece %5 arttı. NATO’nun toplam yatırım harcamalarındaki Amerikan payı 2010’da %83 iken bu yıl %65’e düştü.
NATO’nun askeri yapısı da dönüşüm içinde. General Chris Cavoli, üç yıllık görev süresinin ardından Avrupa Müttefik Yüksek Komutanı (SACEUR) görevinden ayrılıyor. Avrupalı bir diplomat, “SACEUR’lerin uzun listesinde gerçekten öne çıkıyor,” diyor. Yerine, hava kuvvetleri generali Alexus Grynkewich geçecek. Onun görevi, General Cavoli’nin çizdiği planları detaylandırmak olacak. Bu planlardan biri, Müttefik Kara Komutanlığı’ndan General Chris Donahue tarafından geliştirilen “Doğu Kanat Caydırıcılık Hattı.” Bir içeriden kaynağa göre, fikir NATO kara kuvvetlerinin, Ukrayna’dan alınan derslerle, daha büyük bir Rus gücünü yenmek için insansız hava araçları ve daha ucuz seyir füzeleri gibi “yeni kitle biçimleri” kullanması. Bu konsept, “daha ucuz yeni bir iş yapma biçimi” olarak tanımlanıyor. Son üç ayda simülasyonlarla geliştirildi. Son doğrulaması, önümüzdeki Mayıs ayında yapılacak büyük tatbikat Steadfast Defender ile yapılacak.
Gündemde sadece para ve askeri strateji yok. Bir diplomat, “Amerika Birleşik Devletleri zirvenin sadece %5 ile ilgili olmasını istiyor,” diyor. “Avrupalıların sağlıklı bir çoğunluğu ise %5’in nedenleriyle, yani Rusya ve Ukrayna ile ilgili olmasını istiyor.” Avrupa müttefikleri, Trump’ın Ukrayna’da ateşkesi kabul etmediği için Rusya’ya yaptırım tehdidini uygulamasını istiyor. 16 Haziran’da G7’de konuşan Trump, bunun yerine Rusya’nın yeniden gruba alınması çağrısını yineledi, yaptırımların maliyetinden yakındı ve Lahey’de devlet yemeğine katılması beklenen Zelenskiy ile planlanan görüşmesini iptal etti. İran’a Amerikan müdahalesi olasılığının artması da Trump’ın kısa dikkat süresini sınayacak.
Normal zamanlarda müttefikler çok daha geniş konuları tartışırdı. Bu sefer Çin’in oluşturduğu meydan okuma, nükleer silahlar ve silah kontrolü, uzay güvenliği ve NATO’nun daha geniş çevresi gibi konuların gündeme gelmesi beklenmiyor. Zirve sonunda geleneksel olarak yayımlanan bildirinin normalden daha kısa olması olası. NATO yetkilileri, Trump’ı memnun etmenin bedeli buysa, öyle olsun diyor. Rutte, “NATO hiçbir zaman bir Kumbara kurumu olarak kurulmadı,” dedi. “Başından itibaren her konuda anlaştığımız bir yer değildi.” ■
