2023’te dile getirildiğinde fazla iyimser gelmişti: “Dünya ABD’nin askeri ve parasal hegemonyasından kurtulmak için birleşecek, barışacak, işbirliği yapacak.” O günlerde bu vizyon romantik bir ütopya gibi görülüyordu. Ama işte: Pivot tamamlandı.
BRICS’in genişlemesi, ASEAN’ın ekonomik koordinasyonu, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin altyapı diplomasisi, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün güvenlik hattı ve Körfez İşbirliği Konseyi’nin sermaye akışları artık tek tek değil, birlikte hareket ediyor. Bu çoklu eksen, Washington’un tek kutuplu dolar düzenine karşı “çoklu para, çoklu merkez” modelini öne çıkardı.
Kathleen Tyson’ın Multicurrency Mercantilism kitabında öngördüğü gibi, dolar alternatifi arayışları sadece finansal değil, jeopolitik bir dönüşümün de işareti. Altının yeniden rezerv aracı olarak yükselişi, dijital para birimlerinin test edilmesi, bölgesel ödeme sistemlerinin kurulması… Hepsi aynı hikâyeyi anlatıyor: Küresel Güney ve Doğu, Batı’nın kurallarını değil kendi oyun planını yazıyor.
ABD’nin askeri gücü hâlâ masada, ama finansal hegemonyanın kolonları çatırdamaya başladı. Bugün Brezilya’dan Suudi Arabistan’a, Hindistan’dan Güney Afrika’ya uzanan geniş cephe, “tek hegemon yok, çoklu denge var” diyor.
Dolar Alternatifleri: Tyson’ın Perspektifi
Tyson kitabında, doların zayıflamasını hızlandıran üç faktöre dikkat çekiyor: enflasyonist borçlanma, jeopolitik yaptırımların aşırı kullanımı ve dijital ödeme ağlarının yükselişi. Ona göre bu üçlü, doların “tek güvenli liman” statüsünü aşındırıyor. Özellikle yaptırımlar, doların tarafsız bir rezerv para değil, Washington’un politik bir silahı haline geldiğini tüm dünyaya gösterdi.
Altın ve Dijital Paralar
Kitapta öne çıkan diğer bir nokta ise altının geri dönüşü. Tyson, altının uzun yıllar sonra yeniden merkez bankalarının güvenlik supabı olduğunu, dijital para birimleriyle birlikte hibrit bir rezerv sepeti oluşturabileceğini savunuyor. BRICS ülkelerinin altın alımlarını hızlandırması, bu tezi doğrulayan gelişmelerden biri. Aynı şekilde bölgesel dijital para projeleri de artık “deney” aşamasını geçti, uygulama alanına girdi.
“Daha İyisi Mümkün”
Tyson’ın mesajı net: Doların alternatifi sadece yeni bir hegemon değil, çoklu bir denge sistemi. Böylece tek bir ülkenin parasal düzeni domine etmesi yerine, farklı blokların ortaklaşa belirlediği, daha istikrarlı ve kapsayıcı bir yapı kurulabilir. Bu çerçevede Multicurrency Mercantilism sadece bir ekonomi kitabı değil, yeni küresel finans mimarisinin manifestosu olarak okunabilir.
Kısacası, 2023’te uzak ihtimal gibi duran vizyon, 2025’te manşet oldu: Tebrikler BRICS, ASEAN, BRI
