Özet: Fed Guvernörü Lisa Cook, Başkan Donald Trump’ın kendisini görevden alma girişimine karşı ihtiyati tedbir talebiyle dava açtı. İlk duruşma Cuma günü 10:00 EDT’de (Türkiye saatiyle 17:00) yapılacak. Dava, Fed’in bağımsızlığının sınırlarını test ediyor; sonuç, para politikasına yönelik siyasi baskının çerçevesini yıllarca belirleyebilir.
Ne olmuştu?
Trump, 25 Ağustos’ta yayımladığı mektupla Cook’u, 2021’deki ipotek işlemlerine ilişkin “usulsüzlük” iddiasını “görevden alma için sebep” göstererek “derhal” azlettiğini duyurdu. Bu, Fed tarihinde eşi görülmemiş bir adım. Cook ise “başkanın böyle bir yetkisi yok” diyerek kararı mahkemeye taşıdı ve görevine devam etti.
Hukuki zemin: “Sebep” ve bağımsızlık
- Kanun: Fed guvernörleri “sebep gösterilerek” görevden alınabilir; ancak yasa “sebep” kavramını tanımlamıyor.
- Cook’un tezi: İddialar görevle doğrudan ilgili ağır kusur niteliğinde değil; usul hakları (bildirim/dinlenilme) ihlal edildi.
- Dosya: Dava, Washington DC’de Yargıç Jia Cobb’a atandı.
- Kurumsal çapa: Tartışmanın merkezinde Fed’in siyasi bağımsızlığı var. Guvernörlerin keyfî biçimde görevden alınması, para politikasında yürütme etkisini artırabilir.
Piyasalar neden önemsiyor?
Fed’in bağımsızlığı, enflasyon beklentileri ve uzun vadeli faizlerin çıpası. Bağımsızlık algısındaki aşınma:
- Uzun vadeli tahvil faizleri ve ABD dolarında oynaklığı artırabilir,
- Şirketlerin iskonto oranlarını ve risk primlerini yükseltebilir,
- Küresel risk iştahında dalgalanmaya yol açabilir.
Kısa vadede piyasalar “bekle–gör” modunda; ancak dava süreci uzarsa belirsizlik indirimi gündemde kalacaktır.
Tarafların argümanları (kısaca)
- Cook cephesi: “Sebep” standardı, görevle bağlantılı ciddi ihlaller için geçerlidir; kişisel hayat kaynaklı, kanıtı zayıf iddialar eşiği karşılamaz. Fed’in kurumsal otonomisi korunmalı.
- Beyaz Saray: Başkan, yürütme içindeki kurumlarda geniş tasarruf yetkisine sahiptir; “sebep” standardı geniş yorumlanabilir.
Duruşma ve yol haritası
- İlk duruşma (ihtiyati tedbir): Cuma 10:00 EDT.
- Tedbir çıkarsa: Cook yargılama boyunca görevde kalır; statüko korunur.
- Tedbir reddedilirse: Azil hızla yürürlüğe girebilir; Kurul dengeleri değişebilir.
- Temyiz ve üst mahkeme: Dosya niteliği gereği Yüksek Mahkeme yoluna açık. Son yıllardaki kararlar, Fed’in “kendine özgü yapısı” vurgusunu öne çıkarıyor.
Senaryolar: Varlık sınıfları için olası etkiler
- Tedbir + statüko
- Tahvil: Nötr/ılımlı.
- Dolar: Sınırlı tepki.
- Hisse: Veri ve kârlılık odaklı seyir devam.
- Tedbir yok + hızlı azil
- Tahvil: Uzun vadelide yukarı yönlü faiz baskısı.
- Dolar: Kısa vadede dalgalı; orta vadede risk primi artabilir.
- Hisse: Bankacılık ve defansifler görece dayanıklı; büyüme hisselerinde primlerin bir kısmı geri verilebilir.
- Uzayan hukuk savaşı
- Genel: Kurumsal belirsizlik sürer; fakat FOMC çoğunluğu politika sürekliliğini koruduğu sürece operasyonel etki sınırlı kalabilir.
Arka plan: Yönetim ve Kurul dengeleri
- Boş koltuk için Stephen Miran ismi öne çıkıyor (Senato süreci bekleniyor).
- Trump’ın “daha düşük faiz” yönündeki siyasi baskısı, Eylül’den itibaren beklenen kademeli indirim tartışmalarıyla kesişiyor.
- Cook bugüne dek Kurul çoğunluğuyla uyumlu oy kullanan bir isimdi; olası ayrılığı, Kurul’daki dengeyi ve dışarıdan algıyı etkileyebilir.
Son söz
Bu dava, bir yönetim–kurum çekişmesinden fazlası: Fed bağımsızlığı ve piyasa güveni için bir stres testi. Cuma günkü ihtiyati tedbir kararının tonu, kısa vadeli fiyatlamayı belirlerken; orta–uzun vadede sonuç, Washington’un para politikasına nereden, nasıl müdahil olabileceğine dair çıtayı yeniden çizecek.
