- Kanada, Avustralya, İngiltere ve Portekiz aynı gün Filistin Devleti’ni tanıdı; karar “iki devletli çözüm” için tarihi bir adım olarak yorumlandı.
- Karar, Batı başkentlerinde güçlü bir diplomatik iradenin göstergesi olurken, Filistin tarafı “tarihi zafer” açıklamaları yaptı.
- İsrail Başbakanı Netanyahu, bu tanımayı “terörizme ödül” olarak niteledi, Batı Şeria’yı ilhak tehdidinde bulundu.
Dünya diplomasisi açısından kritik bir dönemeç yaşandı. Kanada, Avustralya, İngiltere ve Portekiz, eş zamanlı açıklamalarla Filistin Devleti’ni resmen tanıdıklarını ilan etti. Böylece Filistin’i tanıyan ülke sayısı 150’nin üzerine çıkarken, Batı dünyasının merkezinden gelen bu karar, İsrail–Filistin çatışmasının seyrinde önemli bir kırılma noktası olarak kayda geçti.
Batı’dan koordineli mesaj
Kanada Başbakanı Mark Carney, ülkesinin uzun süredir savunduğu iki devletli çözüm politikasının artık somut bir adım haline geldiğini açıkladı. Carney, İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonlarını uluslararası hukuk ihlali olarak niteleyerek, on binlerce sivilin ölümüne ve milyonlarca insanın açlığa sürüklenmesine dikkat çekti. Kanada lideri, tanıma kararının “her derde deva” olmayacağını ancak barış için zorunlu bir irade beyanı olduğunu vurguladı.
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ise “Bağımsız Filistin Devleti’nin tanınması, halkın uzun süredir hak ettiği bir amaçtır” ifadelerini kullandı. Albanese, iki devletli çözümü desteklediklerini, Gazze’deki insani krizin kabul edilemez boyutlara ulaştığını söyledi.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer da yayınladığı video mesajında, “İsrailliler ve Filistinliler barış içinde yaşamalı. Bugün bu vizyonu somutlaştırmak için Filistin Devleti’ni tanıyoruz” dedi. Starmer, bu kararın Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkının tanınması anlamına geldiğini, aynı zamanda İngiltere’nin Orta Doğu’da oynadığı tarihi rolün devamı olduğunu belirtti. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’a da mektup göndererek bu kararı resmileştirdi.
Portekiz Dışişleri Bakanı Paulo Rangel ise tanıma kararının ülke içindeki siyasi partiler ve cumhurbaşkanı tarafından desteklendiğini açıkladı. Rangel, Filistin’in terörizmi kınaması, reform sürecine girmesi ve İsrail’in varlığını tanıması gerektiğini belirterek, tanımanın şartlı bir yapıya sahip olduğunu vurguladı.
Filistin tarafında “tarihi gün”
Filistin yönetimi, bu adımları memnuniyetle karşıladı. Başkan Abbas, tanımaların “adil ve kalıcı barış yolunda zorunlu ve tarihi bir adım” olduğunu söyledi. Filistin Dışişleri Bakanlığı da bu kararların uluslararası hukuka uygun olduğunu belirterek, diğer ülkelere de aynı adımı atma çağrısı yaptı.
Fetih Hareketi, gelişmeyi “Filistin’in özgürlük mücadelesinde tarihi bir aşama” olarak nitelendirdi. Hamas ise üç ülkenin kararını “önemli bir adım” diye yorumlarken, bunun Gazze’deki soykırımı durduracak pratik adımlarla desteklenmesi gerektiğini kaydetti.
Arap ülkeleri de memnuniyetlerini dile getirdi. Ürdün, Lübnan, Kuveyt ve Umman dışişleri bakanlıkları tanımayı “barış umutlarını güçlendiren cesur bir karar” olarak tanımladı. Körfez İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri Casim el-Budeyvi, Filistin’in başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız devlet kurma hakkının teyit edildiğini vurguladı.
İsrail’den ilhak tehdidi
İsrail cephesi ise kararları öfkeyle karşıladı. Başbakan Binyamin Netanyahu, yayımladığı video mesajında, “Filistin Devleti’ni tanıyan ülkeler terörizme ödül veriyor” ifadelerini kullandı. Netanyahu, Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerinin sayısını iki katına çıkardıklarını hatırlatarak, “Bu devletin kurulmasına izin vermeyeceğiz” dedi ve üstü kapalı şekilde Batı Şeria’yı ilhak etme tehdidinde bulundu.
İsrail Dışişleri Bakanlığı da tanımaları “kategorik olarak reddettiklerini” açıkladı. Bakan Gideon Saar, kararları alan ülkeleri “ahlak dışı ve çirkin” olmakla suçladı. Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich de Batı Şeria’nın ilhak edilmesi çağrısını yineledi.
Küresel dengeler değişiyor
Uzmanlara göre bu gelişme, yalnızca diplomatik değil aynı zamanda ekonomik ve güvenlik boyutları olan bir kırılma. İngiltere, Kanada, Avustralya ve Portekiz’in ortak hareket etmesi, Atlantik ittifakının Filistin meselesinde yeni bir söylem geliştirdiğini gösteriyor. İsrail’in giderek yalnızlaştığı bir tablo ortaya çıkarken, ABD’nin pozisyonu kritik hale geliyor.
Washington yönetimi henüz resmi bir adım atmasa da, Avrupa ve Anglo-Sakson dünyasının bu kararı, Beyaz Saray üzerindeki baskıyı artırabilir. NATO’nun Ukrayna savaşıyla meşgul olduğu bir dönemde, Orta Doğu’da barış girişimlerinin hız kazanması küresel güvenlik mimarisini yeniden şekillendirebilir.
Sonuç olarak, Kanada, Avustralya, İngiltere ve Portekiz’in eş zamanlı tanıma kararları, Filistin için diplomatik sahada tarihi bir başarıyı işaret ediyor. Ancak İsrail’in sert tepkileri, Batı Şeria’daki olası ilhak hamleleri ve Washington’un tavrı, bu adımın bölgede barış sürecini mi hızlandıracağı yoksa yeni gerilimleri mi tetikleyeceğini belirleyecek.
