● Avrupa’da savaş sonrası verilen “refah sözü” aşınırken, İspanya sosyal devleti yeniden tanımlıyor.
● Pedro Sánchez liderliğinde kamu yatırımı, enerji dönüşümü ve gelir adaleti bir arada yürütülüyor.
● Model, neoliberal kemer sıkmaya meydan okuyan “refah + üretim devleti” dengesiyle dikkat çekiyor.
Avrupa, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en derin meşruiyet krizini yaşıyor. Orta sınıfın alım gücü eriyor, genç kuşaklar güvencesizleşiyor, aşırı sağın sesi giderek yükseliyor. Bu ortamda ABD destekli Arjantin deneyimi övülürken, İspanya tam tersine, kamu yararını ve toplumsal adaleti merkeze alan bir kalkınma modeliyle öne çıkıyor.
Yeni bir sosyal-demokrat modelin doğuşu
Pedro Sánchez hükümeti, 2018’den bu yana neoliberal kemer sıkma reçetelerinden uzak durarak büyümeyi sosyal kapsayıcılıkla birleştiren bir çizgi izliyor. Bu model üç sütun üzerine kurulu:
- Kapsayıcı büyüme: Asgarî ücrette %60’ın üzerinde artış, geçici işlerin sınırlandırılması ve 37,5 saatlik çalışma haftasıyla emeğin pazarlık gücü yeniden tesis ediliyor.
- Yapısal dönüşüm: AB’nin “Next Generation EU” fonları dijitalleşme, mikroçip, batarya üretimi ve yeşil hidrojen yatırımlarına yönlendiriliyor.
- Mali yeniden dengeleme: Sosyal harcamalarda kesinti yapmadan bütçe açığı %2,8’e indiriliyor. Enerji ve bankacılık sektörlerine getirilen geçici vergilerle mali disiplin sağlanıyor.
Bu yaklaşım, kamu yatırımıyla özel sermayeyi yönlendiren; büyümeyi, gelir adaletiyle uyumlu hale getiren yeni bir refah paradigması oluşturuyor.
Refah devleti + üretim devleti dengesi
İspanya’nın farkı, refah devletini yalnızca transfer politikalarıyla değil, üretim yapısının dönüşümüyle birlikte ele alması. Yeşil dönüşüm, çevre politikasının ötesinde bir sanayi stratejisine dönüşmüş durumda. 2030’a kadar elektrik üretiminde %81 yenilenebilir hedefi ve 76 GW güneş kapasitesiyle kırsalda istihdam yaratacak zincirler kuruluyor.
Emeğin yeniden değeri
2014-2019 arasında %30’a yaklaşan geçici istihdam oranı, 2024’te %12’ye geriledi. Asgarî ücret sekiz yılda %61 yükseldi. Bu, Avrupa’nın uzun süredir görmediği ölçekte bir “emek kalitesi reformu” anlamına geliyor.
Bir vatandaşlık hakkı olarak konut
Konut Yasası’yla büyük mülk sahiplerine sınırlama getirildi, kiralar enflasyonun üzerinde artırılamıyor. Konut bir “vatandaşlık hakkı” olarak tanımlandı; bu, Avrupa’da eşi görülmemiş bir adım.
Ahlaki liderlik: Filistin ve Avrupa’nın vicdanı
İspanya, dış politikada da farklılaştı. Gazze’deki sivil kayıplar karşısında sessiz kalan Avrupa’ya rağmen Madrid yönetimi Filistin devletini tanıdı. Bu duruş, ülkeyi sadece ekonomik değil, ahlaki bir referans noktasına dönüştürdü: “Avrupa’nın vicdanı Brüksel’de değil, Madrid’de.”
Sonuç: Başarı mı, başlangıç mı?
İspanya’nın modeli henüz tamamlanmış değil; kamu borcu yüksek, verimlilik artışları sınırlı. Ancak ülke, büyümeden ödün vermeden adaleti, mali disiplinden taviz vermeden refahı savunarak yeni bir yol açıyor. Sosyal demokrasinin uzun süredir aradığı “üretimle refahın birleştiği” bu sentez, Avrupa’nın çözülmüş sözleşmesine verilmiş sessiz ama kararlı bir cevap niteliğinde.
