Dünyanın toplam döviz ve altın rezervi 2024 itibarıyla 14,9 trilyon dolara ulaştı ve küresel rezervlerin yüzde 61’i Asya ve Orta Doğu’nun elinde bulunuyor
Çin 3,57 trilyon dolarla tek başına dünya rezervlerinin dörtte birini kontrol ediyor, Japonya ve Hindistan’ın yükselişi Asya merkezli finans gücünü pekiştiriyor
Türkiye 140,7 milyar dolarlık rezerviyle dünyada ilk 20 içinde yer alsa da kırılganlık oranı yüksek, çünkü rezervlerin önemli bölümü swap ve borçlanma kaynaklı
Dünya ekonomisinin finansal sinir sistemi niteliğindeki döviz ve altın rezervlerinde güç kayması hızlanıyor. Visual Capitalist’in The World Factbook verilerine dayanan analize göre Asya ve Orta Doğu ülkeleri rezerv gücünde sahneyi tamamen ele geçirmiş durumda. Toplam küresel rezerv 14,9 trilyon dolar seviyesinde ve bunun %61’i Asya-Ortadoğu hattında yoğunlaşıyor. Bu tablo, sadece ticaret ve üretim merkezinin değil finansal güven ve rezerv birikiminin de doğuya kaydığına işaret ediyor.
Listede Çin 3,57 trilyon dolar rezervle ilk sırada yer alıyor. Bu rakam tek başına Avrupa kıtasının toplam rezervine yakın. Yıllardır dolar karşısında yuanı kontrollü tutmak ve ticaret savaşlarına dayanıklı olmak için rezerv biriktiren Pekin, finansal savunma duvarını daha da güçlendiriyor. ABD ile yürütülen ticaret ve teknoloji savaşının şiddetlendiği bir dönemde bu rezerv Çin’in ekonomik silahı konumunda.
Asya’nın rezerv ligindeki diğer kritik oyuncuları ise Japonya (1,2 trilyon $), Hindistan (643 milyar $) ve Güney Kore (398 milyar $). Özellikle Hindistan son beş yılda rezervlerini istikrarlı şekilde artırarak küresel finans liginde üçüncü büyük güç haline geldi. Bu yükseliş, “Hindistan Yüzyılı” tezini güçlendirirken, ülkenin BRICS içindeki stratejik rolünü de büyütüyor.
Rusya 592 milyar dolarlık rezervle ilk 5’te yer alırken, enerji gelirlerini rezerv stratejisine dönüştürmüş durumda. Yaptırımlara rağmen rezervlerde çöküş yaşanmaması, Moskova’nın altın ve yuan ağırlıklı rezerv çeşitlendirme hamlesinin işe yaradığını gösteriyor.
Suudi Arabistan 453 milyar dolar rezervle Körfez finans gücünün sembolü konumunda. Riyad, petrol gelirlerini yastık altı tutmak yerine egemen varlık fonları ve rezerv güçlendirme politikalarıyla uluslararası yatırım oyuncusuna dönüşüyor.
Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD rezervlerde yalnızca 910 milyar dolar ile ilk 10’un dışında. Bunun nedeni rezerv tutmaktansa doların küresel hakimiyetine ve finansal sistem kontrolüne bel bağlaması. Ancak tartışma büyüyor: dolar hakimiyeti zayıflarsa ABD kırılgan hale gelir mi? Bu soru artık sadece akademik değil, jeopolitik bir tartışmaya dönüşmüş durumda.
Avrupa kanadında Almanya 377,9 milyar dolar, İtalya 290,5 milyar dolar, Fransa 282,9 milyar dolar ile sıralanıyor. Ancak dikkat çeken nokta şu: Euro bölgesi toplam rezerv gücünde Asya karşısında dramatik bir zayıflama yaşıyor. Rezerv savaşında kıtanın tek direnci İsviçre. 909,4 milyar dolar rezerv ile İsviçre güven ekonomisinin finans kalesi konumunu sürdürüyor.
Türkiye 140,7 milyar dolar rezervle dünya sıralamasında 18. sırada yer alıyor. Ancak bu veri yanıltıcı olabilir çünkü brüt rezervin önemli kısmı swap ve emanet dövizlerden oluşuyor. Net rezerv hesabı yapıldığında Türkiye kırılgan ligde. Buna rağmen rezervlerin yeniden toparlanma eğilimine girmesi uluslararası piyasaların Türkiye’ye bakışını kısmen iyileştiriyor. Özellikle altın rezervlerinde artış dikkat çekici; Türkiye, son 3 yılda altın rezervlerini güvenli liman stratejisiyle artırdı.
Veri tablosu önemli bir stratejik değişimi daha ortaya koyuyor: rezervlerin kompozisyonu değişiyor. Gelişmekte olan ülkeler dolar bağımlılığını azaltmak için rezerv çeşitlendirmesine geçti. Son 15 yılda altın rezervleri dünyada rekor hızla arttı. Rusya, Çin, Türkiye ve Hindistan altın rezervini büyüten ülkelerin başında geliyor. Bu stratejinin amacı net: finansal bağımsızlık ve yaptırımlara karşı koruma.
Bu tablo açık bir dönüşümü gösteriyor. Ticaret savaşları sürerken, de-dolarizasyon tartışmaları büyürken ve jeopolitik riskler tırmanırken rezervler sadece finansal değil jeopolitik bir güç aracına dönüşmüş durumda. Artık denklem net:
Rezerv = Ekonomik Bağımsızlık = Jeopolitik Güç
Asya bu denklemi erken çözdü. Avrupa geri düşüyor. ABD dolar gücüne güvenmeye devam ediyor. Türkiye ise rezerv kalitesini artırmak zorunda.
İlerleyen dönemde rezervler üzerine yeni ekonomi savaşları görebiliriz. Para, artık sadece para değil; stratejik bir silah.
