- TÜFE’ye göre 2021–2023 ortalamasında giyim fiyat artışı %22,5 iken, özel nihai tüketim deflatöründe bu oran %62,8 çıktı.
- Eski–yeni deflatör hesaplamaları arasındaki fark 40 puanı aşarak istatistiksel güvenilirliği tartışmaya açtı.
- Prof. Dr. Hakan Kara, Zafer Yükseler’in sosyal medya paylaşımına atıfta bulunarak “Mızrağın çuvala sığmadığı durumlar vardır, tam öyle bir örnek” diyerek fiyat ölçüm yöntemlerindeki uyumsuzluğa dikkat çekti.
MAKROEKONOMİK BAKIŞ: Zafer YÜKSELER: 2021-23 döneminde Özel Tüketim Deflatörü TÜFE enflasyonundan toplamda 7,8 puan, giyim-ayakkabıda 40,3 puan, gıdada 14,8 puan, ulaştırmada 11,3 puan daha yüksektir
Anomali Nerede Başlıyor?
TÜFE’nin alt kalemlerinde giyim ve ayakkabı, 2021–2023 döneminde yalnızca %22,5 ortalama fiyat artışı göstermiş görünüyor. Ancak aynı dönemde özel nihai tüketim deflatöründe artış %62,8 olarak ölçüldü. Bu, tüketici enflasyonuyla ulusal hesaplara esas alınan deflatör arasındaki uçurumun en çarpıcı örneklerinden biri oldu.
Tabloda özellikle giyim kaleminde eski deflatörle %50,7, yeni deflatörle %62,8 hesaplanan oran, TÜFE’nin işaret ettiği %22,5 ile karşılaştırıldığında dramatik bir fark ortaya koyuyor.
Hakan Kara’nın Yorumu: “Mızrak Çuvala Sığmıyor”
Merkez Bankası’nın eski başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, sosyal medya paylaşımında bu tabloya dikkat çekerek, daha önce de giyim perakende fiyat deflatörü üzerinden benzer bir uyumsuzluğu gündeme getirdiğini hatırlattı. Kara, ölçüm farklılıklarının ekonomik analizlerde büyük sapmalara yol açabileceğini belirterek şu ifadeyi kullandı:
“Mızrağın çuvala sığmadığı durumlar vardır, tam öyle bir örnek.”
Bu ifade, istatistiksel makyajlama ya da yöntemsel uyumsuzlukların artık görmezden gelinemeyecek boyuta ulaştığına işaret ediyor.
Zorunlu Harcamalar ve Genel Görünüm
Tablodaki geniş resme bakıldığında:
- Zorunlu harcama gruplarında (gıda, konut, enerji, ulaşım) TÜFE ortalaması %50,7, tüketim deflatörü ise yeni hesaplamayla %64,3 seviyesinde.
- Giyim dışında bilgi-iletişim (%24,8 TÜFE’ye karşılık %36,8 yeni deflatör) ve konut-enerji (%50,5 TÜFE’ye karşılık %65,4 yeni deflatör) kalemlerinde de ciddi farklar dikkat çekiyor.
- Buna karşın sağlık ve eğitim gibi bazı alanlarda TÜFE ile deflatör arasındaki fark daha sınırlı, hatta negatif.
Piyasalar İçin Anlamı
- Politika Analizi Zorlaşıyor: TÜFE ile deflatör arasındaki ayrışma, politika yapıcıların fiyat baskılarını doğru okumasını güçleştiriyor.
- Hanehalkı Algısı: Vatandaşın hissettiği fiyat artışları TÜFE ile birebir örtüşmediğinde güven sorunu derinleşiyor.
- Büyüme Verileri: Deflatör bazlı milli gelir hesapları ile TÜFE’ye endeksli günlük hayat arasındaki kopukluk, büyüme ve refah tartışmalarını daha da sertleştirebilir.
Sonuç
TÜFE ve deflatör arasındaki bu keskin fark, istatistiksel yöntemlere ve veri güvenilirliğine dair tartışmaları yeniden alevlendirdi. Prof. Dr. Hakan Kara’nın “mızrak çuvala sığmıyor” uyarısı, yalnızca teknik bir not değil, aynı zamanda ekonomide ölçüm ve güven arasındaki hassas dengenin kırılganlığını da gözler önüne seriyor.
