Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Tianjin’de düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinde ABD’ye doğrudan meydan okuyan bir vizyon sundu: hegemonya ve güç siyasetine karşı duruş, gerçek çok taraflılık ve Küresel Güney’in önceliklendirilmesi. Zirvede Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin de aralarında bulunduğu 20’den fazla lider yer aldı. Şi, konuşmasında ŞİÖ Kalkınma Bankası kurulması ve dolar bağımlılığını azaltacak alternatif finansal kanallar çağrısı yaptı.
Somut başlıklar
Pekin, üye ülkelere bu yıl 2 milyar yuan hibe, ŞİÖ bankacılık konsorsiyumuna ise 10 milyar yuan kredi sağlayacağını açıkladı. Ayrıca bir yapay zekâ işbirliği merkezi kurulacak ve ülkeler Çin’in Ay araştırma istasyonuna katılmaya davet edildi. Bu hamleler, güvenlik kulübü imajındaki ŞİÖ’yü ekonomik ve teknolojik işbirliği platformuna dönüştürme niyetini yansıtıyor.
Sahnede görüntü
Zirve öncesi Putin ile Modi’nin el ele yürüyerek Şi’ye doğru ilerlemesi, üçlü dayanışmanın sembolik göstergesi oldu. Ardından Modi ile Putin ikili görüşme gerçekleştirdi; Modi “derin bir anlayış” vurgusu yaparken Putin, Modi’ye “sevgili dostum” diye hitap etti. Görüşme, Moskova–Yeni Delhi hattının canlılığını ortaya koydu.
Putin’in çerçevesi
Putin, ŞİÖ’nün “gerçek çok taraflılığı” canlandırdığını, ulusal para birimleriyle ticaretin arttığını ve bunun Avrasya’da yeni bir güvenlik mimarisinin temelini oluşturduğunu söyledi. Kremlin çizgisi, Avrupa-Atlantik modelinin karşısına daha kapsayıcı bir Avrasya yaklaşımı koyuyor.
Washington’a mesaj
Şi’nin çıkışı, ABD’nin tarifelerinin yarattığı dalgalanmaların gölgesinde geldi. Dolar dışı ödeme altyapısı ve kalkınma bankası çağrısı, yaptırımlara karşı kurumsal bir kalkan oluşturma çabasının işareti. Bu adımlar, Pekin’in Küresel Güney’e ekonomik alternatif sunma iddiasını güçlendiriyor.
Çin–Hindistan dosyası
Modi’nin yedi yıl sonra Çin’i ziyaret etmesi, ilişkilerde yeni bir sayfa açma çabası olarak görülüyor. İki taraf ticareti geliştirme mesajı verdi, ancak sınır gerilimleri ve stratejik güvensizlik dosyada durmaya devam ediyor.
Askerî vitrin
Zirvenin hemen ardından, Japonya’nın teslimiyetinin 80. yıl dönümünde Pekin’de büyük bir geçit töreni düzenlenecek. Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’un da katılması beklenen tören, Çin’in son teknoloji silahlarını sergileyecek. Analistlere göre bu gösteri, potansiyel rakipleri caydırma amacı taşıyor.
ŞİÖ’nün 20 yıllık güvenlik kulübü kimliği, Tianjin’de ekonomi ve teknoloji eksenine kaydırılmaya çalışılıyor. Yeni bir kalkınma bankası ve yapay zekâ merkezi girişimleri, bu niyetin en somut göstergeleri. Dolar dışı ödeme çağrısı, mevcut yaptırım ortamında mantıklı görünse de altyapı, piyasa derinliği ve hukuki tahkim eksiklikleri hızlı bir dönüşümü zorlaştırıyor.
Çin–Hindistan ilişkilerinde fotoğraf olumlu olsa da Hindistan’ın ABD ve Quad’la bağları denklemi karmaşıklaştırıyor. Yine de Pekin’in ekonomik cazibeyi artırma hamleleri, Yeni Delhi’de temkinli fırsatçılıkla karşılanabilir.
ABD açısından bakıldığında, mesaj net: Trump döneminde başlayan tarifeler, Pekin tarafından daha kapsayıcı küreselleşme söylemine malzeme yapılıyor. Washington, bu hamleyi Rusya yakınlığı ve askeri vitrinle birlikte okuyor.
Tianjin zirvesi, Çin’in ŞİÖ’yü ekonomik ve teknolojik araçlarla güçlendirme çabasını görünür kıldı. Banka, yapay zekâ merkezi ve AI istasyonu daveti somut teşvikler sunarken, iç ayrışmalar ve finansal sınırlılıklar paradigma değişimini yavaşlatabilir. Ancak verilen görüntü güçlü: Pekin, Moskova ve Yeni Delhi’nin aynı karede yer aldığı çok kutupluluk vitrini artık resmen sahnede.
