BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
2024 yazında Çin’in en büyük elektrikli otomobil üreticisi BYD, 1 milyar dolarlık yatırım teklifinde bulunduğunda, Türkiye kırmızı halıyı serdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imza törenine katıldı. Şirketin yeni bir fabrika açmayı planladığı Manisa’daki yetkililer, BYD işçilerini barındıracak gelecekteki bir “Çin Mahallesi”nden bile söz etti. Ancak üzerinden bir yıl geçmesine ve şirketin Macaristan’daki fabrika planını yavaşlatıp Türkiye’deki çalışmaları hızlandıracağına dair haberlere rağmen, pek ilerleme kaydedilmedi. Gelecek yıl açılması planlanan fabrikanın sahasında, birkaç konteyner ve ara sıra görülen kamyonlar dışında inşaata dair bir iz yok.
Türkiye’nin konumu ve görece düşük işçilik maliyetleri, Çinli elektrikli araç üreticileri için büyük bir çekim unsuru. Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile yaptığı gümrük birliği anlaşması da cezbedici; bu sayede Türkiye’de üretilen araçlar AB’ye gümrüksüz ihraç edilebiliyor. Geçen yıl AB, Çin’den ithal elektrikli araçlara mevcut %10 gümrük vergisine ek olarak %35’e varan ek vergi getirdi. Türkiye’yi, bu tarifelerden kaçış yolu olarak gören diğer Çinli otomobil üreticileri arasında 1 milyar dolarlık yatırım düşündüğü söylenen Chery de var.
Çin, Türkiye’nin hızla büyüyen iç elektrikli araç pazarından da pay almak istiyor. Yüksek akaryakıt fiyatları ve konvansiyonel araçlara uygulanan %220’ye varan yüksek tüketim vergisi, elektrikli araç talebini artırdı. Temmuz ayına kadar geçen yedi ayda Türkiye’de 100 binden fazla tam elektrikli araç satıldı; bu, 2024’ün aynı dönemine göre %147 artış anlamına geliyor.
Yabancı yatırım için can atan, ancak kendi elektrikli otomobil üreticisi TOGG’u tehdit eden ucuz Çinli araçların akışını durdurmak isteyen Türkiye, iki soruna tek çözüm bulmaya çalıştı. Geçen yıl Çin’den ithal araçlara uygulanan gümrük vergisini %50’ye çıkardı. Ancak Türkiye’ye yatırım yapma sözü veren BYD ve diğer otomobil üreticilerini muaf tuttu. BYD araçlarının satışları hızla arttı.
Kâğıt üzerinde, Erdoğan’ın prestij projelerinden biri olan TOGG iyi bir performans sergiledi. 2023’te piyasaya sürülmesinden bu yana, kısmen devlet desteği sayesinde iç pazarda diğer tüm elektrikli araç markalarını geride bıraktı. Ancak yabancı markaların rekabeti ve Manisa’daki fabrikadan yılda 150 bin BYD aracının piyasaya çıkma ihtimali, TOGG için sorun yaratabilir. Marmara Üniversitesi’nden Çağdaş Ungör, “Böyle bir piyasada hayatta kalamayabilirler” diyor.
Çin’in Türkiye’deki yatırımlarının toplamı yalnızca 5 milyar dolar civarında; bu rakam Suudi Arabistan, Mısır veya Irak’takinden düşük. Artık siyasî nedenler en büyük engel değil. Türkiye, Çin’in Uygurlara (Türk kökenli bir etnik grup) yönelik muamelesine dair eleştirilerini yumuşattı. En büyük engel, Türkiye’nin hukuk devleti sicili. Erdoğan ve yakın çevresi neredeyse sınırsız güce sahip. Brüksel merkezli Avrupa Politika Çalışmaları Merkezi’nden Ceren Ergenç, “Düzenlemeler ve gümrük kararları, ana paydaşlarla hiçbir istişare yapılmadan bir gecede alınabiliyor. Çin bunu yüksek risk olarak algılıyor” diyor.
Çin’in Türkiye’deki elektrikli araç operasyonları, AB bürokrasisinin de dikkatini çekti. Bu yılın başlarında Avrupa Komisyonu, gümrük vergilerini aşmak için yapılan faaliyetlere karışan ülke ve şirketleri hedef alacağını duyurdu. AB anti-damping kuralları gereği, eğer ithal parçalar aracın değerinin %60’ından fazlasını oluşturuyorsa ve montaj maliyeti üretim maliyetlerini %25’ten fazla artırmıyorsa, Türkiye’de üretilen araçlar da ek gümrük vergilerine tabi olabilir. AB pazarına engelsiz erişim sağlamak için BYD gibi şirketlerin en azından bazı parçaları Türkiye’den tedarik etmesi gerekecek.
AB’den gelebilecek tepki korkusu, Manisa’daki çalışmaların yavaşlamasını açıklayabilir. Ceren Ergenç’e göre BYD gibi firmalar, AB ile Çin arasındaki elektrikli araç vergisi anlaşmazlığının çözülmesini bekleyerek risklerini dağıtıyor. Yerel yetkililer ve diğer analistler BYD’nin fabrikayı bitireceğini, ancak belki de zamanında tamamlayamayacağını söylüyor. Türkiye, AB’ye açılan uygun bir arka kapı olabilir, ancak Çinliler henüz o kapıyı tamamen açmış değil.
