BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Çin’de çok az skandal, gıda ile ilgili olanlar kadar öfke yaratır. Bu, mutfak mirasıyla haklı olarak gurur duyan bir ülke için belki de doğaldır. Kamu güvenliği, kurumsal sorumluluk ve düzenleyici kapasiteye dair kaygılar tek bir temel soruda birleşir: sofranızdaki yemeğe güvenebilir misiniz?
Son günlerde Çin’i kasıp kavuran bir skandal, bu soruyu farklı bir açıdan gündeme getirdi. Bu kez mesele güvenlik değil, yemek kalitesi ve yemek pişirmenin tanımıydı. Kuzeybatı mutfağıyla tanınan ve aile dostu bir zincir olarak pazarlanan popüler fast-casual restoran markası Xibei’nin, donmuş malzemelerle ve merkezi mutfaklarda önceden hazırlanmış yemekler servis ettiği ortaya çıktı. Skandal, Çin’in aşırı kentleşmiş yaşamında otantiklik kaygılarını ve yeni sınıfsal ayrışmaları tetikledi.
Her şey sıradan bir müşteri şikâyetiyle başladı. Girişimci ve influencer Luo Yonghao, Weibo’daki 1,4 milyon takipçisine “Neredeyse tüm yemekler önceden hazırlanmış ve fiyatlar çok yüksek. Gerçekten mide bulandırıcı.” diye yazdı. Xibei ise meseleyi büyüttü: Luo’yu dava etmekle tehdit etti ve mutfaklarını müşterilere açtı. Ortaya çıkan manzara şok ediciydi: iki yıl raf ömrü olan donmuş brokoliler, pahalı ama sadece bulyon katılarak hazırlanan çorbalar ve asgari eğitimli aşçılar. Orta sınıf aileler için “özel gün tercihi” olan zincirin bu tavrı, birçok kişi için ihanete eşdeğerdi.
Tepkinin odağında Xibei’nin “ikiyüzlülüğü” var. 400’e yakın şubesi ve 6 milyar yuan (840 milyon dolar) yıllık geliri olan şirket, taze ve özenle hazırlanmış yemek imajıyla öne çıkıyordu. Restoranlarda ahşap dekorlar, kırmızı-beyaz masa örtüleri, hamur yoğuran şeflerin videoları ve mutfak pencerelerinden görünen “canlı pişirme” görüntüleri müşterilere otantiklik hissi veriyordu. Fakat gerçekte bu, paketlenmiş ürünleri birleştirmekten ibaretti.
Pekin’deki bir şubeye giden Chaguan, birkaç gün önce başlayan skandalın etkilerini gözlemledi. Masalar neredeyse boştu. Bazıları “ne oluyor görmek için” gelmişti. Bir müşteri, “Önceden hazırlanmış yemekler elbette pratik ama öyleyse açıkça belirtilmeli.” diyordu.
Yine de bu durum hazır yemek trendinin sonu anlamına gelmiyor. Çin’in genişleyen orta sınıfı hem kaliteli hem uygun fiyatlı bir yaşam talep ediyor. Merkezi mutfaklardan gelen donmuş yemekler, hem lezzetli hem nispeten ucuz hem de standart. Sadece 15 yıl önce nüfusun çoğunluğu kırsalda yaşarken bugün %70’inin şehirli olduğu bir ülkede bu talebi başka türlü karşılamak kolay değil.
Hazır yemeklere yöneliş, sadece kentleşmeden değil, işgücü piyasasının evriminden de kaynaklanıyor. Aşçılık uzun mesai, düşük ücret ve ağır koşullar nedeniyle giderek cazibesini yitiriyor. Merkezi mutfaklar bu açığı kapatsa da yemeğin “romantizmini” yok ediyor. Çoğu müşteri Xibei’nin aslında endüstriyel bir mutfak sistemi olduğunu biliyordu; ama bu imaja inanmayı seçmişti. Sosyal medyadaki eleştirilerle birlikte artık görmezden gelmek mümkün olmadı.
Hazır yemek pazarı hızla büyüyor. 2022’de 400 milyar yuan gelir elde eden sektörün gelecek yıl 1 trilyon yuanı aşması bekleniyor. Soğuk zincirdeki gelişmeler, bu ürünlerin ülkenin iç kesimlerindeki şehirlere de yayılmasını sağladı. Devlet geçen yıl ilk standartlarını hazırladı; ancak tanımlar kafa karıştırıcıydı. Koruyucu içermeyen ve merkezi mutfaktan çıkmayan paketli yemekler “hazır yemek” sayılırken, aslında zincir mutfaklarda yapılan ürünler bu tanımın dışında kaldı.
Kültür yorumcusu Xiang Dongliang’a göre Çin’de restoran sahnesi giderek ikiye bölünecek: büyük çoğunluğu Xibei gibi zincirler oluşturacak, üst sınıfta ise gerçekten taze pişiren şef restoranları kalacak. Bu şefler yıldız olacak, yüksek maaşlarla çalışacak ve klasiklere yeni yorumlar getirecek.
Hazır yemek, aslında bir eşitleyici olarak da görülebilir. Eskiden yalnızca lüks restoranlarda ön siparişle hazırlanabilen karmaşık Fujian deniz ürünü yemeği “Buda duvarın üzerinden atlar” artık her yerde, her an bulunabiliyor. Xiang gibi gurmeler için hazır versiyon, özgünü kadar rafine olmasa da tatmin edici. Ancak çoğu Çinli için asıl can sıkıcı olan, düzenli olarak ulaşabildikleri en iyi yemeğin, vakumlu poşetlerden çıkarılıp ısıtılan tabaklar olması.
