BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Amerikan teknoloji devleri, rakiplerinin özel yapay zekâ (AI) modellerinin sırlarını öğrenmek için milyonlar harcarken, Çin’de bambaşka bir mücadele yaşanıyor. Stanford Üniversitesi’nden yapay zekâ uzmanı Andrew Ng’nin yakın zamanda “Darwinci yaşam ya da ölüm mücadelesi” diye tanımladığı yarış, Çin’in daha açık büyük dil modeli (LLM) geliştiricileri arasında hız kazanmış durumda. Bu rekabetçi hırs, Batı için bir uyarı niteliğinde.
Ocak ayında Çinli girişim DeepSeek, oldukça kısıtlı bütçeyle geliştirdiği gelişmiş bir yapay zekâ modelini ücretsiz olarak erişime açarak küresel borsaları sarstı. O günden bu yana Alibaba gibi Çinli teknoloji devlerinin modelleri sessiz sedasız yurt dışında da yaygınlaşmaya devam etti. Bugünlerde girişimciler büyük Amerikan risk sermayesi şirketi Andreessen Horowitz’in (a16z) ofislerine girdiklerinde, şirketlerinin Çin yapımı yapay zekâ modellerini kullanıyor olma ihtimali oldukça yüksek. a16z ortağı Martin Casado, “%80 ihtimalle Çinli açık kaynak model kullanıyorlar” diyor.
Teknik olarak Çin, “açık ağırlıklı” (open-weight) modeller konusunda uzmanlaştı. Açık kaynak yazılımlarda herkesin erişip değiştirebileceği kaynak kod paylaşılırken, çoğu açık LLM yalnızca eğitim sırasında öğrenilen sayısal parametreleri (“ağırlıkları”) sağlıyor; kaynak kodu veya temel veriyi değil. Ancak nasıl adlandırılırsa adlandırılsın, Çin’in bu yıl piyasaya sürdüğü modeller, Meta gibi Amerikan şirketlerinin benzer şekilde açık modellerinden daha iyi sonuçlar verdi. Üstelik yetenekleri en iyi kapalı modelleri yakalamaya başladı.
ChatGPT’nin üreticisi OpenAI, bu baskıyı en iyi örnekleyen firma. 2010’ların ortalarında daha açık yaklaşımı popülerleştirmiş (ismi de buradan geliyor), ancak para kazanmak ve güçlü yapay zekâların kötüye kullanımını önlemek için 2020’de yalnızca kapalı LLM’ler satmaya yönelmişti. Ancak son dönemde müşterilerinin, Çin yapımı olanlar da dâhil, açık ağırlıklı modellere yöneldiğini görünce tekrar bu alana girmeye karar verdi. Bu ay, 2019’dan bu yana ilk kez gpt-oss adlı açık ağırlıklı bir dil modeli yayımladı.
Modelin küçük harflerle yazılması dikkat çekici. Çünkü görece küçük bir model. Aynı hafta OpenAI, uzun zamandır beklenen ama hayal kırıklığı yaratan GPT-5’i, yani son kapalı modelini tanıttı. Zamanlama, OpenAI’nin açıklık konusundaki hamlesini yarım yamalak gösterdi. Benzer durum diğer Amerikan firmaları için de geçerli olabilir. Seattle merkezli kâr amacı gütmeyen Allen Institute for AI’den Ali Farhadi, “Çinli firmalar ellerindeki en iyi modelleri tamamen açık şekilde yayımlarken, Amerikalılar ‘parlayan yeni şeyi’ hep kapalı tutuyor. Ne kadar zor olsa da itiraf etmeliyiz ki açık ağırlıklar konusunda şu anda gerideyiz” diyor.
Meta da bu görüşü pekiştiriyor. Llama’yı açık şekilde erişime sunması, açık kaynak dünyasında büyük övgü toplamıştı. Ancak CEO Mark Zuckerberg şimdi “süper zekâ” geliştirmeye odaklanıyor. Gelecekte hangi modelleri açık yapacakları konusunda daha temkinli olacaklarını da açıkladı.
Peki iş açısından ne kadar önemli? Sonuçta Amerikan kapalı modellerinin yarattığı gelir, Çin’in açık ağırlıklı modellerinden çok daha yüksek. İlki için biçilen değerlemeler (OpenAI’de 500 milyar dolara kadar) ikincilerden çok daha büyük; örneğin Alibaba’nın toplam piyasa değeri sadece 285 milyar dolar. Kapalı modellerle para kazanmak daha kolay ve elde edilen gelir inovasyona geri aktarılabiliyor.
Yine de açık kaynak yalnızca “geride kalanlar” için değil. Açık ağırlıklı LLM platformu Together AI’nin kurucularından Percy Liang, bu modellerin kapalı teknolojilerin tetikleyemediği farklı benimseme biçimlerini teşvik ettiğini söylüyor. Şirketler, hükümetler ve araştırmacılar tarafından bireysel kullanım alanlarına daha kolay uyarlanabiliyor; kullanıcıların yapay zekâyı buluta bağımlı olmadan kendi sistemlerinde çalıştırmasına izin veriyor. Özelleştirme desteği gibi yan hizmetlerden yine gelir elde etmek mümkün.
Kısacası, Amerikan laboratuvarları zekânın sınırlarını zorlayarak devasa kazançların peşinden koşarken, Çinli açık ağırlık rakipleri yapay zekânın yaygın kullanımını teşvik etmeye daha çok odaklanıyor. Başarırlarsa, DeepSeek şoku sadece başlangıç olabilir.
