BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Elektrikli rikşalar Bangladeş şehirlerini istila ediyor.
Tesla için işler şu sıralar zor. Son zamanlarda şirketin pahalı elektrikli araçlarının (EV) dünya genelindeki satışları düşüşte. Ancak Bangladeş şehirlerinde, daha mütevazı bir adaşı yükselişte. Yerel halkın şakayla karışık “Bangla Tesla” adını verdiği pille çalışan rikşalar, şehir içi ulaşımı altüst ediyor. Sayılarının şu anda 4 milyonu aştığı tahmin ediliyor (2016’da bu sayı yalnızca 200.000’di) ve her gün on milyonlarca insanı taşıyorlar. Bu, muhtemelen dünyanın en büyük gayriresmî elektrikli araç filosu.
Pedallı rikşalar, Bangladeş’in şehirlerinde uzun süredir popüler bir ulaşım şekli. Genellikle renkli resimlerle süslenmiş oluyorlar. Birleşmiş Milletler, bunları Bangladeş’in “somut olmayan kültürel mirası” olarak tanıdı. Ancak 2007 civarında bazı sürücüler, Çin’den ithal edilen elektrikli motorları ve kurşun-asit akülerini araçlarına takmaya başladı. Günümüzde ise kayıt dışı sektördeki küçük işletmeler, bu elektrikli rikşaları sıfırdan üretiyor ve satıyor.
Bu durum rikşa sürücüleri için iyi bir haber. Başkent Dakka’dan Shakilur Rahman şöyle diyor: “Pedallı rikşa çeken biri günde zar zor 200 taka kazanır ve kaplumbağa gibi ilerler. Ama ben Tesla’mla günde yaklaşık 1.500 taka ($12,50) kazanabiliyorum.” Çünkü elektrikli rikşalar saatte 40 km’ye kadar çıkabiliyor, bu da pedallılardan dört kat daha hızlı. Rahman, “Bu riskli,” diye kabul ediyor. “Ama herkes kullanabilir.”
Ancak pek çok veri bununla çelişiyor. Birçok elektrikli rikşa, elektrikli motorların ulaşabildiği hızlara uygun olmayan dayanıksız araçlar. Kazalar giderek yaygınlaşıyor. Yerel bir STK, 2024 yılında elektrikli rikşaların karıştığı 870 ölümcül kaza yaşandığını tahmin ediyor. Bu yılın nisan ayına kadar ölü sayısı şimdiden 378’e ulaşmış durumda. Bir ulusal gazete durumu “kıyamet” olarak nitelendirdi.
Elektrikli rikşalarda kullanılan kurşun piller başka bir sorun teşkil ediyor. Bu piller ömürlerini tamamladığında, lisanssız geri dönüşümcüler tarafından eritiliyor. Bu işlem, Bangladeş’te zaten yaygın olan kurşun zehirlenmesine katkı sağlayan zararlı gazlar salıyor. UNICEF’e göre yaklaşık 35 milyon Bangladeşli çocuğun kanındaki kurşun seviyesi tehlikeli boyutlarda.
Sürücüleri, daha az toksik ama daha pahalı olan lityum piller kullanmaya teşvik etmek işleri biraz daha güvenli hâle getirebilir. Tiger New Energy adlı bir girişim, bu pilleri adeta abonelik sistemiyle sunuyor: Sürücüler, şehir geneline yayılmış kiosklar aracılığıyla boşalan pillerini anında şarjlı olanlarla değiştirebiliyor, böylece hem zamandan hem paradan tasarruf ediyorlar.
Kazaların önlenmesi ise hükümete düşüyor. Elektrikli rikşaları yasaklama yönündeki önceki girişimler büyük tepki çekmişti. Geçen yılki devrimin ardından göreve gelen geçici hükümet, Haziran ayında hız sınırlarını sıkılaştıracak ve araç kaydını zorunlu kılacak bir düzenleme taslağı hazırladı. Ancak benzer düzenlemeler daha önce de zayıf denetim nedeniyle başarısız olmuştu. Bu yeni çabalar, gerçekten daha güçlü bir fren etkisi yaratabilecek mi?
