Avrupa’nın Demokrasiyle Sorunu ne?

Bu yıl güvenilir eski Avrupa, kardeş şirketimiz EIU tarafından yayımlanan küresel demokrasi endeksinde yine en iyi performansı gösterdi. Dünya genelinde demokrasi, cesaretlenmiş diktatörler ve çöken rejimlerin etkisiyle gerilerken, Avrupa’nın puanı hafif de olsa yükseldi. Ancak pek çok Avrupalı seçmen için kutlanacak pek bir şey yok.

EIU, hükümetin işleyişi, sivil özgürlükler ve diğer kriterlere göre 167 ülkeyi sıfır ile on arasında bir ölçekte puanlıyor. Ülkeler daha sonra tam demokrasiler, kusurlu demokrasiler, melez rejimler ve otoriter rejimler olmak üzere dört kategoriye ayrılıyor. Dünyanın en demokratik on ülkesinden dokuzu Batı Avrupa’da yer alıyor. Avrupa ayrıca tam demokrasi olarak sınıflandırılan 25 ülkenin yarısından fazlasını oluşturuyor. Avrupa’nın, demokrasinin dünya genelinde gerilediği bir yılda gösterdiği dayanıklılık, esasen bağımsız mahkemeler ve güvenilir seçimler gibi uzun bir kurumsal geçmişe dayanıyor.

Buna rağmen, bazı Avrupalılar kendi demokrasilerine giderek daha karamsar bakıyor. 2024 yılında yapılan bir Pew anketi, Batı Avrupa’nın büyük bölümünde memnuniyetsizliğin arttığını gösterdi. EIU sıralamasında 25. sırada yer alan Yunanistan’da katılımcıların neredeyse %80’i demokrasinin işleyişinden memnun olmadığını belirtti. Benzer şekilde, 17. sırada yer alan Britanya’da da katılımcıların %60’ı demokrasinin olması gerektiği gibi işlemediğini düşündüğünü söyledi. Almanya ve Hollanda gibi ülkelerde demokrasiye yönelik memnuniyet hâlâ hoşnutsuzluktan ağır bassa da, destek 2021’den bu yana geriledi. Bu da, sistem karşıtı ve aşırı sağ partilere verilen desteği artırdı.

Bu durumun nedenini kesin olarak belirlemek zor. Enflasyon ve ekonomik kaygılar, Avrupalı liderlere olan güveni zayıflattı. Değişen medya yapısı ve göç, kimlik, sosyal statü gibi konulardaki kültürel gerilimler siyasi bölünmeleri keskinleştirdi. Bu dinamikler, başka yerlerde de iktidardakileri devirdi ve popülistleri cesaretlendirdi, Donald Trump örneğinde olduğu gibi.

Şimdilik Avrupa’nın kurumları güçlü kalmaya devam ediyor. Ancak hayal kırıklığı, en sağlam temelleri bile zamanla aşındırabilir. Fransa, bir zamanlar tam demokrasi olarak sınıflandırılırken, bu yıl hükümete olan güvenin azalması ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle “kusurlu” statüsüne indirildi. Avrupa liderleri bu uyarıyı dikkate almazsa, ülkelerindeki demokrasinin kalitesi de gerileyebilir.