BS Ekonomi Bağımsız Medyasını Destekleyin
Eğer abone iseniz giriş yapınız.
Amerika Şirketler İmparatorluğu’nu durdurabilecek bir şey var mı?
Dünyanın en büyük ekonomisindeki en büyük şirketler son çeyrek sonuçlarını açıklamaya başlarken, yanıt adeta “Kenara çekilin!” oluyor. Analistlere göre, büyük şirketlerin net kârları üst üste dokuzuncu çeyrekte de arttı.
Başkan Donald Trump’ın büyüme karşıtı ve enflasyonist olarak görülen ticaret ve göç politikalarının Amerikan şirketlerini yoldan çıkaracağını düşünen açığa satış yapan yatırımcılar, şimdi adeta ezilmiş birer yol kenarı kalıntısına dönmüş durumda.
S&P 500 endeksi yıl başından bu yana %14 yükseldi — bu da hissedarlar için yaklaşık 8 trilyon dolarlık yeni servet anlamına geliyor.
Vroom!
AI ötesi bir yükseliş dalgası
Bu çılgın ivme yalnızca yapay zekâ hisseleriyle sınırlı değil.
Evet, Nvidia, Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Meta, Broadcom, Tesla, Oracle ve Palantir gibi “Büyük Onlu” teknoloji devleri, endeksin 2025’teki toplam kazançlarının %60’ından sorumlu.
Ancak geriye kalan 490 şirket de toplam 3,3 trilyon dolarlık piyasa değeri artışıyla %10 büyüme kaydetti.
20 Ekim’de beklentilerin üzerinde gelen bilançolar, Coca-Cola, 3M ve General Motors hisselerini sırasıyla %4, %8 ve %15 yukarı taşıdı.
Üçü de yıl genelinde çift haneli yükseliş sergiliyor.
Yatırımcıların coşmak için illa yapay zekâya ihtiyacı yok; gazoz, yapışkan notlar ve kamyonetler de yetiyor.
Trump dönemi politikalarıyla desteklenen yükseliş
Bu genel coşkunun arkasında iki unsur var:
Fed’in faiz indirimleri ve Trump yönetiminin iş dünyasına yönelik “arkadaşça” tavrı.
Şirket vergisi indirimlerinin uzatılması, finans, kripto ve enerji sektörlerinde deregülasyon furyası, ayrıca şirket birleşmelerine karışmayan (yeter ki Trump’ın hoşuna gitsin) bir Beyaz Saray ortamı.
Fakat yapay zekâ dışındaki sektörlerin motor kaputunu açtığınızda, bazı çatlak sesler duyuluyor.
Bankacılar, otomobil yedek parçası üreticisi First Brands ve araç finansörü Tricolor gibi şirketlerin çöküşünü, kredi döngüsünün dönmeye başladığının erken işareti olarak görüyor.
Coca-Cola güçlü görünse de, gıda ve temel tüketim sektörleri 1988’den bu yana en kötü ikinci performansını sergiliyor (Jefferies verisi).
GM hissesi, kârı %18 düşmesine rağmen, beklenti kadar kötü olmaması sayesinde yükseldi.
Ancak şirket, gümrük vergilerinin bu yıl net kârını en az 2,3 milyar dolar azaltacağını söylüyor.
Detroitli rakibi Ford da benzer bir darbe bekliyor.
Trump’ın belirsiz politikaları yatırım iştahını vuruyor
Sorun vergilerin büyüklüğünden ziyade, Trump’ın öngörülemezliği.
Çin’e gerçekten %100 gümrük vergisi mi koyacak?
Daha fazla şirkette devlet hissedar mı olacak — Intel gibi kurtarılan, çiftçiler gibi kollanan?
Bugün kârları fazla etkilemese de, gelecek yatırımlar üzerindeki belirsizlik büyüyor.
Yapay zekâ dışındaki sektörler, bu belirsizlik ortamında adeta far ışıklarında donmuş geyikler gibi davranıyor.
Şirketler, yatırımın geri döneceğinden emin olduklarında sermaye harcamasına (capex) yönelir.
Genel tabloda S&P 500 üyeleri özgüvenli görünüyor:
2025 boyunca 1 trilyon doların üzerinde yatırım planlıyorlar.
Yılın ilk yarısında 405 şirket toplam 554 milyar dolar tesis ve ekipman harcaması yaptı — geçen yıla göre %21 artış.
Yatırımlardaki çelişkili tablo
Ancak bu rakam yanıltıcı.
Artışı sağlayan şirketler yatırımlarını %42 artırırken,
186 şirket — yani neredeyse yarısı — harcamalarını 27,6 milyar dolar azalttı.
Ve bunların yarısından fazlası önümüzdeki yıl da kesinti planlıyor.
Kesinti yapanlar küçük oyuncular değil:
Carnival ve Royal Caribbean (–3,1 milyar $),
GM, Tesla ve Ford (–2,9 milyar $),
Pfizer (–777 milyon $)
ve Chevron (–416 milyon $) gibi devler.
Bu grubun toplamı, S&P 500’ün sermaye harcamasının %24’ünü, piyasa değerinin %26’sını, gelirinin %35’ini ve küresel istihdamının %37’sini oluşturuyor.
Trump’ın ticaret savaşlarıyla doğrudan etkilenen sektörler (otomotiv, gıda, içecek, sigara, sermaye malları üreticileri) harcamalarını sırasıyla %20, %15 ve %4 azalttı.
Hizmet sektöründeki şirketler ise, tüketicilerin yıl boyunca süren karamsarlığı nedeniyle %14 kesinti yaptı.
Trump’ın rüzgar türbinleri ve güneş enerjisinden hoşlanmaması da yenilenebilir enerji üreticilerinin yatırımlarını tersine çevirdi.
AI motoru çalışırken diğerleri beklemede
Yatırım artışlarının neredeyse tamamı, yapay zekâya olan inançtan kaynaklanıyor.
Alphabet, Amazon, Meta, Microsoft ve Oracle — yani “AI Muhteşem Beşlisi” — ek 73 milyar dolarlık yatırım yaptı.
Bu veri merkezlerinin enerji talebi, elektrik üreticilerinin (özellikle geleneksel enerji şirketlerinin) yatırımlarını 9 milyar dolar artırdı.
Yani büyüme odaklı sermaye harcamaları AI etrafında toplanmış durumda.
Sonuç: “America Incredible” mı, “America Insouciant” mı?
Eğer bu yapay zekâ yatırımları gerçekten meyve verirse, yapay zekâ dışı sektörler de dolaylı kazanç sağlayabilir.
Belki de yatırım yapmaktan kaçınan şirketler, AI verimliliğiyle büyüme bekliyordur.
Ya da sadece Trump’ın ne yapacağını görmek için bekliyordur.
Her iki durumda da, bekleyiş uzadıkça Amerikan şirketlerinin kâr motorlarının teklemeye başlaması daha olası hale geliyor.
