- Çin, Nisan’da 7 nadir toprak elementine ihracat kısıtı getirmişti; bu hafta 5 element daha listeye eklendi ve toplam 12 kritik elementte kısıtlama uyguluyor.
- Bu elementler; füze güdüm sistemlerinden F-35 savaş uçaklarına, hipersonik füzelere, nükleer reaktörlere ve yapay zekâ çiplerine kadar stratejik teknolojilerin üretiminde zorunlu.
- Hamle, ABD savunma sanayisinin tedarik zincirine doğrudan darbe olarak yorumlanıyor; Pentagon ve Beyaz Saray acil durum strateji toplantıları yapıyor.
Çin’den Stratejik Hamle: Nadir Element Ablukası Küresel Teknoloji ve Savunmayı Sarsıyor
Küresel tedarik zincirlerinin merkezinde yer alan nadir toprak elementleri jeopolitik bir silaha dönüşüyor. Çin hükümeti, Nisan ayında ihracat kısıtı uyguladığı 7 nadir elemente bu hafta 5 yeni element daha eklediğini duyurdu. Böylece toplam 17 nadir elementin 12’si Pekin’in denetimi altına girdi.
İhracat kısıtı gelen nadir elementler listesi şu şekilde:
| Önce Yasaklanan 7 Element | Bu Hafta Eklenen 5 Element |
|---|---|
| Samarium (Sm) | Holmium (Ho) |
| Gadolinium (Gd) | Erbium (Er) |
| Terbium (Tb) | Thulium (Tm) |
| Dysprosium (Dy) | Europium (Eu) |
| Lutetium (Lu) | Ytterbium (Yb) |
| Scandium (Sc) | — |
| Yttrium (Y) | — |
Bu elementler, elektrikli araç motorları, lazer sistemleri, radar teknolojileri, rehberlik sistemleri ve askeri sensörlerde kritik rol oynuyor. Neodymium mıknatıslar olmadan bir F-35 savaş uçağının havalanması imkânsız; Europium ve Samarium olmadan uzun menzilli füze üretmek mümkün değil. Yttrium ve Dysprosium ise füze yönlendirme ve uçak elektroniğinde kilit bileşenler.
ABD İçin Stratejik Tehdit: “Ekonomik Değil, Askeri Bir Ambargo”
Dünya nadir element üretiminin %70’ini çıkaran, %90’ının rafinasyonunu elinde tutan Çin, bu hamle ile ABD savunma sanayisinin boğazını sıkmaya başladı. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), raporlarında bu maddeleri “ulusal güvenlik için kritik” kategorisinde tanımlıyor.
Bu kısıtlamaların etkilediği sektörler:
| Etkilenen Sektör | Kullanım Alanı |
|---|---|
| Savunma Sanayii | F-35, Patriot, Tomahawk, radar |
| Enerji | Nükleer reaktörler, türbinler |
| Yarıiletken | AI çip üretimi |
| Otomotiv | Elektrikli araç bataryaları ve mıknatıs motorları |
| İletişim | 5G altyapı sistemleri |
| Uzay Teknolojisi | Uydu ekipmanları |
Piyasada bu hamle “stratejik baskı” olarak okunuyor. Uzmanlar bunun ticari değil diplomatik ve askeri mesaj içerdiği görüşünde. ABD ve Çin arasında yıllardır süren teknoloji savaşları maden savaşlarına dönüştü.
Washington ve Brüksel Alarmda
Bu kararın ardından:
- Pentagon acil durum rezervlerini devreye almayı değerlendiriyor.
- ABD, Kanada, Avustralya ve Grönland’dan yeni nadir element tedarik hattı kurmak için görüşmelere başladı.
- Avrupa Birliği, stratejik rezerv zorunluluğu kararı için hazırlık başlattı.
- Japonya, Tayvan ve Güney Kore tedarik zinciri kriz planı hazırlıyor.
Bu elementlerin ikamesi yok, alternatifi yok, geri dönüşümü zor. Bu yüzden bu kriz petrol krizinden daha tehlikeli görülüyor. Çünkü enerji bağımlılığı telafi edilebilir; nadir element bağımlılığı edilemez.
Küresel Savunma ve Teknoloji Dengesi Değişiyor
Bu yeni jeoekonomik hamle, Çin’in ekonomik değil stratejik bir savaş başlattığını doğruluyor. ABD’nin F-35 programı bile bu elementlere bağlıyken, bu kısıtlamalar küresel askeri güç dengesine etki edecek büyüklükte.
Bu kriz, basit bir ticaret gerilimi değil;
🔴 Tedarik zinciri savaşı
🔴 Teknoloji savaşı
🔴 Jeopolitik nüfuz savaşıdır.
