ABD’de federal bir mahkeme, Başkan Donald Trump’ın geçtiğimiz ay imzaladığı ve çok sayıda ülkeye yüksek gümrük tarifeleri getiren başkanlık kararnamesinin büyük bölümünü iptal etti. Mahkeme, Trump’ın bu kararnameyle yürütme yetkisini aştığına ve Kongre’nin anayasal yetkilerini ihlal ettiğine hükmetti. Karar, ülke içinde hem ekonomik hem de hukuki yankılar yarattı.
IEEPA Dayanağına Ret
Trump yönetimi, 2 Nisan 2025’te 14257 sayılı başkanlık kararnamesini yayımlayarak ABD’nin ticaret açığı verdiği ülkelere yüzde 50’ye, diğer ülkelere ise yüzde 10’a varan ilave gümrük vergileri getirmişti. Kararname, başta Çin, Meksika ve Kanada olmak üzere çok sayıda ülkeyi etkileyen geniş kapsamlı bir tarife uygulamasını içeriyordu. Beyaz Saray bu adımı, ulusal ekonomik güvenliğin korunması amacıyla atıldığını belirtmiş ve dayanak olarak 1977 tarihli Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’nı (IEEPA) göstermişti.
Ancak ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, Trump’ın bu yasaya dayanarak böylesine kapsamlı ve uzun vadeli ekonomik önlemleri Kongre onayı olmadan uygulamaya yetkili olmadığını açıkladı. Mahkeme, söz konusu ekonomik koşulların “acil ve olağanüstü bir tehdit” oluşturmadığına ve bu nedenle IEEPA kapsamına girmediğine karar verdi.
12 Eyalet ve İş Dünyası Davacıydı
Söz konusu dava, Oregon eyaletinin başını çektiği 12 eyalet ile birçok küçük ve orta ölçekli şirketin ortak başvurusu sonucu açıldı. Davacılar, tarifelerin hem ithalat maliyetlerini artırdığını hem de tedarik zincirlerinde ciddi bozulmalara yol açtığını savunmuştu. Mahkeme, Trump’ın ekonomik gerekçelerle tek taraflı tarife uygulamasının anayasal yetki sınırlarını ihlal ettiğini ve bu tür kararların yasama organının onayını gerektirdiğini vurguladı.
Trump Yönetimi Karara İtiraz Edecek
Kararın ardından Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, yönetimin mahkeme kararına “şiddetle karşı çıktığı” ve bir üst mahkemeye itirazda bulunulacağı belirtildi. Beyaz Saray Sözcüsü, “Başkan Trump, Amerikan işçilerini ve üreticilerini korumaya kararlıdır. Bu karar, ulusal ekonomik güvenliğimizi tehdit etmektedir” ifadelerini kullandı.
Ancak uzmanlara göre bu karar, yürütme erkinin sınırlarını netleştirme açısından kritik bir emsal teşkil ediyor. Columbia Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Anayasa Hukuku Profesörü Lisa Bennett, “Bu karar, ticaret politikalarında tek adam kararlarına değil, Kongre denetimine duyulan ihtiyacı güçlü şekilde hatırlatıyor. IEEPA gibi acil durum yasaları, kalıcı ekonomik dönüşümler için bir dayanak olamaz” dedi.
Ekonomide Belirsizlik Artıyor
Mahkeme kararı, sadece hukuk alanında değil, ekonomik cephede de ciddi sonuçlar doğurdu. Pek çok sektör temsilcisi, tarifelerin uygulamaya konmasının ardından ithalat maliyetlerinin yükseldiğini, bazı ürünlerde ise tedarik sıkıntılarının yaşandığını belirtti. Şimdi ise tarifelerin geri çekilmesiyle birlikte şirketler yeniden tedarik zincirlerini ve fiyatlamalarını gözden geçirmek zorunda kalacak.
Öte yandan bazı gözlemciler, kararın ABD’nin Çin ve Meksika gibi ülkelerle yürüttüğü ticaret müzakerelerinde elini zayıflatabileceği görüşünde. Ticaret Odası’ndan yapılan açıklamada, “Bu gelişme, iş dünyasında yeni bir belirsizlik dalgasına neden oldu. Tarifeler konusundaki zikzaklar, yatırım kararlarını olumsuz etkiliyor” denildi.
10 Günlük Süre Verildi
Mahkeme, kararın yürürlüğe girmesi için Trump yönetimine 10 günlük bir süre tanıdı. Bu süre içinde temyiz başvurusu yapılmazsa, tarifelerin iptali resmen geçerli olacak. Ancak temyiz süreci başlatılsa dahi, yüksek mahkemelerin bu konuda nasıl bir tutum alacağı merak konusu.
Şimdilik net olan şu: Trump’ın ticaret politikaları bir kez daha yargı denetimiyle karşı karşıya. Ve bu kez, yürütme ile yasama arasındaki yetki sınırlarının çizilmesi, sadece Washington’daki güç dengelerini değil, küresel ticaretin geleceğini de şekillendirebilir.
