- Nobel ekonomi ödülünü Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt aldı. Ortak paydaları; , kalıcı büyümenin motorunun sermaye değil bilgi.
- Ekonomik ilerleme yeniliğin kültürel teşviki + rekabetçi piyasa + yaratıcı yıkım ilişkisinden doğar.
- Bilgi → Yenilik → Yaratıcı Yıkım → Verimlilik → Büyüme döngüsü kırılırsa, ülkeler “orta gelir tuzağı”na sıkışır.
Kalıcı Büyümenin Şifresi: Bilgi → Yenilik → Yaratıcı Yıkım
Nobel Ekonomi Ödülü düzeyindeki bu teorik çerçeve, ekonomik büyümeyi sadece yatırım ve işgücüne indirgemeyi reddeder. Esas kaldıraç bilgi temelli yenilik üretimidir. Bu bakış açısı üç temel katkıyla şekillendi:
1. Joel Mokyr: “Bilgi Olmadan Büyüme Tesadüf, Bilgiyle Sistematik”
Mokyr, Sanayi Devrimi’ni yalnızca buhar makinesi, tekstil makineleri ya da kömürle açıklamanın eksik olduğunu savundu. Ona göre asıl devrim, bilginin üretim biçiminde yaşandı.
| Mokyr’in Temel Tezi | Açıklama |
|---|---|
| Bilgi kültürü büyümeyi belirler | Merak, deney ve eleştirel akıl teşvik edilirse teknoloji ivmelenir |
| Bilginin yayılımı kritik | Üniversite, usta–çırak sistemi, bilim kulüpleri, basın → büyüme altyapısı |
| Bilim + teknoloji evlenmesi | Bilimsel düşünce olmadan teknoloji tesadüfi kalır |
| Yenilik, kültürel bir ekosistem ister | Özgür tartışma ve yaratıcı düşünce olmayan toplumlar geri düşer |
Mokyr’in büyüme modeli bilgi stokuna odaklanır: Bilginin artması → üretim süreçlerinin dönüşmesi → verimlilik artışı → kalıcı büyüme.
2. Aghion–Howitt: “Yaratıcı Yıkım Yoksa Büyüme Masaldır”
Philippe Aghion ve Peter Howitt, Joseph Schumpeter’in fikirlerini modern matematiksel modele dönüştürdü: “Schumpeterci Büyüme Modeli.”
Bu modele göre büyüme, rekabet eden firmaların inovasyon savaşı ile gerçekleşir.
Büyüme formülü:
Yenilik → Eski teknolojinin ölümü → Verimlilik sıçraması → Büyüme
| Kavram | Açıklama |
|---|---|
| Yaratıcı Yıkım | Yeni teknolojilerin eskileri ekonomik olarak “yok etmesi” |
| İnovasyon Rekabeti | Firmalar AR-GE ile rakiplerini saf dışı bırakmaya çalışır |
| Politikaların Rolü | Rekabet hukuku + patent sistemi + eğitim + risk sermayesi = inovasyon hızı |
| Verimlilik | Sürdürülebilir büyümenin tek kaynağıdır |
Aghion–Howitt’e göre ülkeler iki seçeneğe sahiptir:
✅ Yenilik üreten → ileri teknoloji ekonomisi
❌ Taklit eden → düşük verimlilikli, ucuz işgücü ekonomisi
3. Kalıcı Büyümenin Formülü
Bu üç ekonomistin ortaya koyduğu fikirler birleştiğinde tek bir büyüme rotası çıkar:
Bilgi → Yenilik → Yaratıcı Yıkım → Verimlilik → Kalıcı Büyüme
Bu zincir kırılırsa:
- Bilgi üretilmezse → teknoloji geri kalır
- Yenilik desteklenmezse → firmalar taklide yönelir
- Rekabet engellenirse → verimsizlik kronikleşir
- Yaratıcı yıkım bastırılırsa → orta gelir tuzağına girilir
Modelin Politikaya Çevrimi (Ülke Strateji Tablosu)
| Politika Alanı | Gereken Strateji | Amaç |
|---|---|---|
| Eğitim | STEM + eleştirel düşünce + inovasyon kültürü | Bilgi üretimi |
| AR-GE | Özel sektör teşviki + üniversite işbirliği | Yenilik |
| Rekabet Hukuku | Tekelleri kır, girişim fırsatı yarat | Yaratıcı yıkım |
| Finans | Risk sermayesi fonları geliştir | Teknoloji ticarileşmesi |
| Patent & Regülasyon | Fikri mülkiyeti koru | Yenilik teşviki |
| Açık Bilim | Bilgi yayılımını hızlandır | Verimlilik artışı |
Neden Kritik?
Bu yaklaşım, özellikle şu soruya bilimsel cevap veriyor:
“Neden bazı ülkeler zenginleşirken bazıları fakir kalıyor?”
Cevap net: Bilimsel düşünce + rekabet + inovasyon = güç
Petrol gelirleri, inşaat patlaması, kamu harcaması gibi kısa vadeli büyüme dopingleri ise kalıcı refah üretmez.
